Om ongeveer half vijf was het op hoger ambtelijk niveau op de tiende mei 1940 wel duidelijk; de pleuris was uitgebroken. De Duitsers schonden het Nederlands territoir. Dus was er oorlog, verklaard of niet. En inderdaad, de oorlogsverklaring was nog niet officieel afgegeven. Zag de ambtelijke top in Den Haag in, dat er nu oorlog was? Oorlog met Nederland als aangevallen partij? Iemand als De Geer, de minister-president heeft dat eigenlijk nooit willen accepteren. Hij verweet zijn minister van Buitenlandse Zaken Van Kleffens, die een regeringsproclamatie wilde uitbrengen van panikeren, de zaak op de spits drijven, escaleren opdat geen compromis mogelijk meer was, overdrijven en onterechte beeldvorming en manipulatie. Goed, de Duitse Luftwaffe had de luchtkolom boven Nederlands territoir doorvlogen, zeker. Maar dat was dan gericht tegen Engeland, ter bombardering vermoedelijk van Londense haveninstallaties en militaire voorzieningen. Dat was nog geen schending van Nederlands grondgebied, Van Kleffens moest zich een beetje matigen.
Die houding is De Geer ook in Londen blijven volhouden. Toch schreef hij een proclamatie waarin de staat van oorlog wel degelijk door Wilhelmina werd benoemd als de toestand waarin Haar Volk zich bevond. Gek genoeg noemde De Geer deze inval een voorbeeldeloze schending van wat tussen beschaafde volkeren gebruikelijk is. Voorbeeldeloos? Op 9 april was Hitler toch óók Denemarken en Noorwegen binnengevallen zonder ultimatum en oorlogsverklaring? Denemarken had direct ingezien dat het tegenover een Duitse overmacht stond. Het had artillerievuur afgegeven. En het daarbij gelaten. Van een regeringscapitulatie was daarom geen sprake geweest, al was meteen Deens grondgebied effectief bezet. Er is daarom zelfs geen wapenstilstand overwogen en al helemaal geen vredesregeling. En Denemarken heeft steeds ter rechtvaardiging gezegd: tegen deze Duitse nietsontziende overmacht was geen Deens kruit gewassen. Hadden we dan Kopenhagen moeten laten bombarderen? Wat waren wij dáár dan mee opgeschoten, tijdens en ná de oorlog?
Ik vind dat deze stellingname best het overwegen waard was geweest, gelet op de onderkomen staat van de Nederlandse defensie. De ministers in Nederland, beducht voor eigen veiligheid, waren meteen in de betonnen kelderruimten gaan zitten van het departement van Nijverheid en Handel aan de Bezuidenhoutse weg. Daar waren voldoende telefoon- en telegraafverbindingen. Gingen ze daar leiding geven aan de gaande militaire operaties die Winkelman tevoren het kabinet had doorgegeven? Neen, de ministers hebben verwezen zitten vergaderen, aan één stuk door. Ze durfden Den Haag verder niet in. Want dan zou je zomaar een bom op je excellente hoofd kunnen krijgen. Waar over spraken zij? Over de beste manier om te ontkomen. En over de beste manier om daar een zodanige draai aan te geven dat zulks geheel in het landsbelang was. En dat ze helemáál niet beducht waren om hun eigen hachje, al kon de minister van Justitie Gerbrandy op den duur niet verhelen dat hij daarover toch wel in de rats zat en of hij moeder de vrouw niet mocht laten komen, mocht men wellicht naar het buitenland gaan. Daar zag de Fries met de walrussnor echt tegen op. En zeker als men naar Londen zou gaan, want daar spraken ze helegaar geen Fries en geen Nederlands, het is toch wat. Vervolgens heeft men heel lang zitten dubben wat men met het burgerlijk regeringsgezag moest doen. Alsof het een soort kleinood was dat per pakketpost verzonden kon worden.
Men wilde het maar overdragen aan twee minder belangrijke ministers. Van Rhijn en Steenberghe, die zich dat ook nog in de schoot lieten frommelen. Totdat ze in de smiezen hadden dat ze een tikkende tijdbom in ontvangst hadden genomen tegen bewaarbewijs. En dat ze wellicht ook nog gevaar zouden lopen deswege. Toen ontbood men Winkelman. Het gezelschap overhandigden hem als Oppervelhebber Land- en Zeemacht, dus als militair hoogst aanwezende, dat kleinood plechtig in bijwezen van enige secretarissen-generaal die met verbijstering waarnamen dat er zelfs geen procesverbaal van deze staatkundige overdracht werd gemaakt, op de 13e mei, dus nog voordat Rotterdam via een terreurbombardement in de fik werd gestoken. Over die overdracht bestaan verschillende lezingen. En ook over de bijbehorende congruente consequenties ten aanzien van de bezette bevolking. Over Joden werd niet bericht noch nagedacht. Zie, uitvoerig: https://gerardstrijards.nl/wp-content/uploads/2024/06/Neutraal-Nederland-2.pdf, syllabus 26 (Neutraal Nederland II 1831-1942 Van Volkenbondslid tot gewapend neutrale staat 1920-1942) op deze site. En waarom denk ik nu weer dat als Ruttes oorlog die hij manifest wil bevorderen in zijn nieuwe functie inderdaad ook Nederland gaat beroeren — ik druk mij voorzichtig uit — er weer ministers zijn die alleen maar beducht zijn om eigen hachje en daarom alvast op staatskosten noodrantsoenen en plastic flessen met drinkwater hebben ingeslagen? In het zicht van een voorbeeldig door de KLM georganiseerde tocht naar Aruba? Een leuke stad, Oranjestad. Veel vertier. En blote meiden. Vraag maar aan Joran van der Sloot die tegen die tijd wel vrij zal rondlopen.