Het is duidelijk dat de NAVOtop na deze maximale lippendienst aan Trump in persoon, niet ééns aan de USA als mogendheid — of die nu hegemoniale aanspraken kan rechtvaardigen of niet — inderdaad geen inch is teruggekomen op de toezeggingen die namens de NAVO werden gedaan in 1993 door bewindspersonen die te dezen waarachtig wel bindingsbevoegd waren. Ik verwijs naar mijn voorgaande Blogs dienaangaande.https://gerardstrijards.nl/navostop/ Het is duidelijk verder, dat aldus evenmin een NAVOstandpunt kan worden verwacht, ter uitwerking van de strategische doeleinden van deze Top betreffende de Russische Doorvaartrechten vanuit de Zwarte Zee, Bosporus westwaarts en eveneens westwaarts door de zee van Marmara. Tot aan de Hellesponten. Zo’n top is het niet geweest. Het was een bijeenkomst van dealers, met schouderkloppen, donderend gelach, wederzijdse herbevestiging en preken voor eigen parochies via een reeks gemeenplaatsen.
Ik wijs toch nog eens, te vergeefs natuurlijk (dat weet ik ook wel) op de uitvoering van de Conventie van Montreux die werd gehouden buiten Volkenbondsverband van 21 juni-20 juli 1936 en waarbij de ongehinderde doorvaart ten behoeve van Rusland werd gecodificeerd op basis van het universaliteitsprincipe tussen Australië, Bulgarije, Frankrijk, Grienland, Groot-Brittannië, Japan, Joegoslavië, Roemenië, de Sovjet-Unie (USRR) en Turkije geheel buiten de Volkenbond om. Het was destijds een sterk staaltje om deze partijen die juist in dit opzicht zoveel tegenstrijdige belangen hadden ten aanzien van die doorvaartengten bij elkaar aan tafel te krijgen en nog te bewegen tot uitvoeringsarrangementen óók. De privileges werden destijds ook gegund aan oorlogsschepen, behoudens de gevallen waarin deze schepen in staat van oorlog zouden verkeren met één van de oeverstaten aan de engten belendend. Rusland stelde destijds die doorvaart door die engten aan de orde, herinnerend aan de Krimoorlog in 1853, en de interventies in de nadagen van de Eerste Wereldoorlog in de jaren 1918-1919, Het Kremlin stelde dat deze doorvaart noodzakelijk was omdat ook Rusland recht moest kunnen uitoefenen op vrije transoceanische zeevaart, destijds des te hachelijker omdat Engeland vaste voet had gekregen in Griekenland en dreigde die doorvaart absoluut te blokkeren. De partijen erkenden dat recht.
Het Verdrag van Montreux borgde Turkije als opvolger van het Ottomaanse Rijk de controle over de Bosporus en de Dardanellen. Het verdrag reguleerde tevens de militaire activiteiten in de regio. Het gaf de Turken de volle controle over de straten maar garandeerde ook de vrije doorgang van koopvaardijschepen in vredestijd. De toegang van militaire schepen van landen die niet aan de Zwarte Zee liggen, werd enorm beperkt. Zo mogen vliegdekschepen de zeestraat niet passeren. Voor het toekomstige Istanboelkanaal zou die beperking niet gelden. Maar juist omdat vliegdekschepen destijds werden genoemd als niet vallend onder de vrije doorvaart garanties mocht Moskou ook destijds aannemen dat oorlogsschepen ongeclausuleerd in genere onder de vrijwaringsborgen vielen. Door het vredesverdrag van Sèvres was in 1919 de hele zeestraat met de beide oevers tot internationaal territorium verklaard en als exterritoriaal protectoraat en mandaatszône onder toezicht van de Volkenbond geplaatst. Het gezag kwam in handen van een internationale commissie, waarin alle grote mogendheden waren vertegenwoordigd, evenals Griekenland en de landen aan de Zwarte Zee. Turkije kreeg pas een vertegenwoordiger in de commissie toen het in 1932 tot de Volkenbond werd toegelaten. Het verdrag van Montreux gaf Turkije toestemming om de straten terug te militariseren. Het ging in op 9 november 1936. Het is vandaag nog steeds van toepassing behoudens enkele aanpassingen. De Verenigde Staten hebben dit verdrag niet ondertekend. Maar het geldt nog steeds.
En dat is nadien nooit ten principale betwist. Stalin kwam er dus op terug bij de conferentie van Teheran, al genoemd, en dat de enorme Russische landmassa recht had op ijsvrije havens en die doorvaart. Roosevelt sloot zich daarbij aan. En daarvan is ook niet in Yalta en Potsdam afgeweken in 1945. Maar er is toen gezegd: laten we deze doorvaart nu regelen, uitputtend en praktisch, bij de definitieve vredesregeling met verslagen Duitsland dat we collectief gaan neutraliseren. Vervolgens hebben de westelijke geallieerden er werkelijk alles aan gedaan om deze vredesregeling uit te stellen en vervolgens te frustreren. In 1993 is de USSR er op teruggekomen: als verdragen, regelmatig en tijdig gesloten, geparafeerd, geratificeerd en uitgevoerd, iets waard zijn als legale instrumenten op supranationaal niveau, dan mag Moskou daar toch op vertrouwen?
Als dat niet zo is, wilt u dat dan eens uitleggen met een klemmende beweegreden? Dat is Moskou blijven herhalen. In 2007 te München en daarop volgtijdelijk ieder keer dat te München een Europese Vredesconferentie bijeenkwam. Want hier gaat het om een regeling waarbij West-Europa nu typisch geopolitiek rechtstreeks belang heeft. Dat des te meer daar Turkije een volwaardig NAVO-lid is, wat dacht u daarvan? De beheerder van die engten. Juist daarom wilde Washington dat Turkije lid werd van die NAVO in 1963. Immers: de onderdelen voor de raketinstallaties bestemd om op Cuba te plaatsen kwamen per vrachtschepen onder Russische vlag door deze vaartengten, via de Zwarte Zee, door die Bosporus en via de Zee van Marmara naar de Dardanellen en de Hellesponten. Als óóit in één klap duidelijk werd wat het strategisch belang van deze zee-engten is, mondiaal-geopolitiek, dan was dat toen wel. En op dit eigenste moment is dat niet anders. Het zou niet gek geweest zijn daaraan een enkele woord te wijden op deze zo geslaagde NAVO-top, want nu hangt die brisante kwestie wederom aan een draadje. Zoals het Zwaard van Damesklets, placht mijn opa van moederszijde te zeggen.
Wat wel aan de orde kwam bij de Top van de 24e en de 25e juni dezer was de inval die Rusland deed in de Ukraïne en wel via het Krimgebied in 2014. En die had alles te maken met de doorvaartrechten in die engten. Die niet werden gerespecteerd. Maar dat kwam bij de Top niet aan de orde. Natuurlijk niet, want daar scoort Trump niet mee. Ook niet pro memorie. Het kan zijn, dat die rechten vervallen zijn of obsoleet werden door aardrijkskundige verschuivingen. Daar had Schoof het best eens over kunnen hebben. Omdat Nederland als kleine transoceanische maritieme mogendheid daar groot belang bij, bij dat recht van gegarandeerde doorvaart. Het was niet geagendeerd, maar sonderen, dat kan altijd.
De oeverstaten bij andere zeepassages hebben daar identiek belang bij. Ik denk even aan de Panamazône waar Trump ook bepaalde plannen mee heeft en vooral aan de straat van Hormuz. Beseft men wel hoe het Nederland zal raken als die Straat en de belendende waterwegen versperd worden of geblokkeerd? Het Westen kan gegijzeld worden en dus de NAVO óók. Het bleef onbesproken maar Erdogan was één van de garanten van de Bosporus -doorvaart naar de Middellandse Zee en heeft daar duidelijke denkbeelden over. Die liet hij blijken in 2004 toen de USA-inval in Irak startte en toen ook het Turkse lidmaatschap aan de EU ineens op tafel werd gedreund. Jeepee de Empee, als hoedanig Jan Peter Balkenende toen werd aangeduid wilde daarom vaart maken met dat lidmaatschap. En nu liggen deze kaarten ook weer niet anders. Het had en marge toch evenzogoed gekund. Dan was die top nog ergens voor goed geweest. Voor méér dan klatergoud in een uitverkocht theater.