West-Europa kan op dit moment nauwelijks gelden als een grootmacht in verhouding tot de mogendheden USA, de Volksrepubliek China, India en zelfs niet tot de Russische Federatie. Het heeft wel de daarvoor toereikende populatie, het territoir en economisch potentieel, maar niet een samenhangende staatshuishoudelijke ideologie die ruggengraat zou kunnen geven. Die had het eeuwenlang wel. Het christendom boven geloofsverdeeldheid naar leerstelligheid. De negentiende eeuw heeft aan dat centrale fermentatiepunt, die ideële samenbindende factor, een einde gemaakt. Wellicht definitief. Maar dat weet je nooit zeker. De rechtsorganisatie van de Rooms-Katholieke kerk is daarbij, bij die binding, tot aan ongeveer 1600 een behoorlijk voegmiddel gebleken. Brussel weet hoe onsamenhangend de Unie eigenlijk ideologisch en geopolitiek is. Het wil nu in een verdere optuiging van de Europese Unie als pre-federatie voorzien, onder meer door een gemeenschappelijk defensieorgaan. Dit zijn de feiten. Van het moment. Laten we daar van uitgaan.
EU-lidstaten moeten daarom nu haast maken om gezamenlijk te investeren in defensie en beter samen te werken, vindt de Europese Commissie. Brussel stelt voor EU-landen de mogelijkheid te geven om daar 3,5 procent van hun bbp aan te besteden. Europa heeft in de afgelopen decennia “onvoldoende belang gehecht” aan defensie en veiligheid, zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas. “De internationale orde ondergaat veranderingen van een omvang die we sinds 1945 niet meer hebben meegemaakt. We bevinden ons nu op een kantelpunt.”
Kallas en Eurocommissaris Andrius Kubilius (Defensie) presenteerden woensdag het langverwachte Witboek defensie in Brussel. Daarin wordt ReArm Europe, het al eerder bekendgemaakte plan van president Ursula von der Leyen, verder uitgewerkt. De Commissie wil dat EU-lidstaten in de komende vier jaar hun defensiebestedingen opschroeven naar 3,5 procent van hun bruto binnenlands product (bbp). Lidstaten mogen Europese grenzen voor begrotingstekorten en schulden overschrijden om te investeren in defensie.
De beoogde norm is aanzienlijk hoger dan de NAVO-norm van 2 procent, waar jaren over werd gesteggeld. Momenteel besteedt in de EU alleen Polen zo veel aan defensie, met 3,8 procent van het bbp. Nederland haalt sinds kort krap de NAVO-norm.
Meer uitgeven ligt gevoelig in Nederland. Een echt draagvlak is er niet. Omdat Nederland niet weet waar het staat. Momenteel wordt in Den Haag onderhandeld over de voorjaarsnota en defensie-uitgaven zijn een belangrijk onderwerp. In de coalitie zijn PVV, NSC en BBB niet enthousiast over een verhoging voorbij 2 procent, zonder dat daar zaken als lastenverlichting en verbetering van de koopkracht tegenover staan. De VVD is wel voor. Brussel hamert nu op intensivering van de onderlinge samenwerking. Omdat het moet. Nu. Meteen. Zonder verwijl. Maar waarom dat moet, dat wordt niet duidelijk opgegeven. En evenmin of dat kán. Zonder gemeenschappelijke ruggengraat. Men zoekt nu naar een soort korset om het onwillig, wat luie en vervallen corpus kracht te geven en weerstandsbereidheid.
EU-regelgeving rond de productie van defensiematerieel wordt daarom vereenvoudigd, zodat het tempo omhoog kan in die sector. Lidstaten moeten volgens de Commissie snel investeren in drones, raketten, artillerie en luchtverdediging om urgente tekorten weg te werken. Gezamenlijk optrekken bij het inkopen is daarbij erg belangrijk, zegt Brussel. Kallas benadrukte woensdag dat lidstaten “aan het stuur blijven zitten” als het gaat over defensie. De EC ziet een ondersteunende en faciliterende rol voor zichzelf weggelegd. Lidstaten kunnen bijvoorbeeld aankloppen voor leningen. Daar trekt de Commissie 150 miljard euro voor uit, werd al eerder bekend. EU-lidstaten moeten volgens de Commissie ook de Europese paraatheid verbeteren door gezamenlijk te kijken naar zaken als militaire mobiliteit, opslag van materieel en de bewaking van de buitengrenzen, met name die met Rusland en Belarus.
De samenwerking tussen Brussel en Europese landen buiten de EU, zoals het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen, wordt uitgebreid. Dat geldt ook voor die met de NAVO. Europese Commissie wil daarbij de Ukraïne nauw betrekken. Waarom dat licht Brussel nauwelijks toe. Nederland en Frankrijk wezen De Ukraïne als lidstaat af. Eerder. De Europese Commissie benadrukt niettemin dat De Ukraïne structureel moet worden betrokken bij de defensie-inspanningen. “Europa moet investeren in de veiligheid en verdediging van het continent, terwijl het Oekraïne blijft steunen zodat het zich kan verdedigen tegen de agressie van Rusland”, staat in het Witboek. De Europese en Oekraïense defensie-industrie moeten meer worden geïntegreerd, vindt Brussel. EU-buitenlandchef Kallas benadrukte woensdag dat de Unie gebruik moet maken van de Oekraïense oorlogservaring. “We hebben veel te leren.”