Sinds het einde van de Koude Oorlog is het militaire belang van de NAVO op het eerste gezicht afgenomen. Dit einde wordt doorgaans gefixeerd ten tijde van Die Wende in 1989, toen het IJzeren Gordijn langzaam en onverwacht ineen zeeg. Het leek erop dat het communistisch machtsblok rondom de USSR aan het imploderen was, maar dat bleef lang gissen. totdat Het westen in 1995 zekerheid meende te hebben dat deze USSR-implosie doorzette en de leiders van het blok openlijk hun machteloosheid toe gaven. En ook erkenden dat het blok onmachtig was de krankzinninge militaire weerbaarheidsuitgaven te blijven continueren. Het Westen meende nu overduidelijk onder Washington eenzijdig een klassiek-liberale rechtsorde te kunnen vestigen via vrijhandelszônes. Het gevolg daarvan was dat dat Westen de actieradius van de NAVO ging verleggen en ook ruimtelijk ging oprekken naar het Midden- en Verre Oosten waar het oorspronkelijk als defensiealliantie niets te zoeken had voorzover het ging om het borgen van de indamming van het mondiale communisme in zijn verschillende uiterlijke verschijningsvormen. Want de NAVO was opgezet ten behoeve van de uitvoering van de Truman-doctrine van 1949. Die kwam er op neer dat de Sovjets moesten worden teruggedrongen oostwaarts tot aan de grensdemarcaties van 1939, voordat het Ribbentrop/Molotowpakt was gesloten tussen Nazi- en Stalinistisch Rusland.https://gerardstrijards.nl/presentaties/3/
Dat was nu niet meer nodig, scheen het, want Gorbatsjow zelf gaf ruiterlijk toe aan dat Westen dat het USSR-leger daartoe zich technisch meer kon deployeren. Dat betekende eigenlijk ook dat de NAVO een tandje minder kon schakelen. De lidstaten incasseerden het vredesdividend en krompen hun strijdkrachten in. Maar de NAVO bleef niet alleen haar ruimtelijke heerschappij handhaven geopolitiek gezien, maar scheen die zelfs te willen verleggen. SACEUR overlegde kennelijk zulks met Washington. En het Avondland protesteerde niet. Het stond erbij. En keek er naar. Die SACEUR toch. De NAVO is sindsdien in een transformatiefase, waarin nieuwe taken zoals bestrijding van wereldwijde vormen van terrorisme, necleaire en chemische proliferatie en anarchie op de agenda zijn gekomen. Op de top van Praag in 2002 en de top van Istanboel in 2004 zijn hierover afspraken gemaakt. Tijdens een topconferentie in Wales in 2014 kwamen de lidstaten overeen ernaar te zullen streven binnen tien jaar 2% van het bruto binnenlands product te besteden aan defensie. Aanleidingen hiertoe waren mede, en eigenlijk veel later, de Annexatie van de Krim in 2014 door Rusland en de terreurdreiging vanuit IS.
Maar bij de Twintowers-bombings van 2001 gaf de NAVO via SACEUR al te kennen dat ook dit euvel een voorwerp van haar strategische zorg kon zijn. Terwijl niet duidelijk was waar de daders zaten van deze aanval, al werd suggestief meteen gezegd dat die allemaal in Afghanistan zaten en dat Bin Laden hun profeet was. Die zaten dus niet, voor zover ik weet, in het oorspronkelijk operatiegebied van de NAVO. En Europa stemde toe. In wezen was dat een denaturering van het statutaire doel van de NAVO. Maar zolang alle leden dat accepteren en onderschrijven, is er niets aan de hand, zij het dat deze verleggingen steeds resultante waren van overleggen van POTUS en SACEUR. En daar kon het na de recentste NAVO-top op 25 juni dezer toch wel eens gaan wringen. Artikel 5 is tot op heden eenmaal van toepassing verklaard: na de aanslagen op 11 september 2001 in New York en Washington. De NAVO heeft de Verenigde Staten kort na deze aanslagen bijgestaan met AWACS-radarvliegtuigen. Operatie Enduring Freedom daarentegen was geen NAVO-missie. Dit ter voorkoming van ieder misverstand. In februari 2003 deed NAVO-lid Turkije een beroep op de overige NAVO-leden op grond van artikel 4 van het Noord-Atlantisch Verdrag, dat voorziet in consultatie tussen de verdragsgenoten als het gebied, de politieke onafhankelijkheid of de veiligheid van een lidstaat wordt bedreigd.
Turkije deed deze stap in verband met de gespannen situatie rond het buurland Irak. Een aantal westerse landen, waaronder de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, stond op het punt Irak binnen te vallen om Saddam Hoessein te verdrijven. Steunmaatregelen aan Turkije werden op 10 februari 2003 door een veto van Frankrijk, Duitsland en België geblokkeerd. Op 16 februari 2003 kondigde secretaris-generaal George Robertson echter aan dat er overeenstemming was bereikt, waarbij Frankrijk, dat zich al langer een aparte plaats binnen de NAVO had toebedeeld en niet meer volledig lid was, echter nog niet meedeed. De steunmaatregelen aan Turkije werden in gang gezet. Eerdere formele beroepen op artikel 4 werden wel direct ingewilligd. Trump windt er geen doekjes om. De NAVO is een middel voor MAGA. Hij gaf dat op de top te Den Haag ronduit te kennen toen iedereen stond te glimmen en te grijnzen. Maar heeft de NAVO wel iets te maken met Trumps aspiraties in de richting van de kanaalzône in Panama en het al of niet voortbestaan van Taiwan? Er zijn redenen om dat eens aan de SACEUR te gaan vragen.