Nederland bleek eigenlijk in 1940 een geallieerde van de Angelsaksische Alliantie min of meer oneigenwillig en zonder besef van de daaruit voortvloeiende verplichtingen. Ik gaf dat al aan. In mijn beschouwingen over de geestelijke stellingname van het oorlogskabinet- De Geer.https://gerardstrijards.nl/de-geers-afgang-te-londen/ De ministers konden echter niet aanvaarden dat ze alle staatsonzijdigheid uit handen hadden gegeven ten behoeve van de Angelsaksen. Ze bleven dus in Het Verre Oosten de houding aannemen dat de koloniale bezittingen dáár nog steeds neutraal waren. Dat hield in dat met name de Britten ná de aanval op Pearl Harbour op 8 december 1941 geenszins aanspraak mochten maken op militaire bijstand vanwege de regering. De toenmalige laatste landvoogd over de Nederlandsch-Indische Archipel, Tjarda van Starkenborch Stachouwer had de instructie van de minister van Koloniën Welter om de kanalen met Tokio volledig open te houden, reeds omdat de Nederlandse regering wist dat de Britten enerzijds wel beslag wilden leggen op de havenfaciliteiten op Java, de petroleumvoorraden en de delfstoffen door de hele Archipel heen maar anderzijds niet veel zagen in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger. En evenmin in de gebrekkige marine onder Karel Doorman omdat deze nimmer voldoende luchtdekking zou kunnen ontwikkelen op eigen doft.
De Britten waren van plan de Nederlanders zich te laten doodvechten in dat Verre Oosten opdat de troepen van het Britse Empire tijdig en veilig zouden kunnen worden teruggenomen van Malakka. Dat wist de koloniale hoofdstad Batavia maar al te goed. https://gerardstrijards.nl/wp-content/uploads/2024/06/Neutraal-Nederland-2.pdf Welter desavoueerde dus de oorlogsverklaring die Tjarda onmiddellijk de lucht inzond op de 9e december nadat Batavia officieel had geverifieerd dat Washington inderdaad zich beschouwde als in oorlog met Tokio. De Landvoogd had zijn instructies niet opgevolgd. Hij zou er nog van lusten. Maar, omdat de strijd rond de Archipel verrassend snel afliep al op 9 maart 1942 te Kalidjati waar integraal gecapituleerd werd voor een militaire overmacht door de opperbevelhebber van de landstrijdkrachten luitenant-generaal Ter Poorten, die óók zijn instructies overtrad — Ter Poorten was er alleen nog maar op uit het eigenste vege lijf te redden — werd de schrobbering aan Tjarda’s adres uitgesteld.
De Landvoogd raakte in Japanse krijgsgevangenschap en verdween feitelijk geheel van het toneel. En later, nadat Tokio integraal had gecapituleerd op 15 augustus 1945 voor de USA en diens geallieerden — waaronder ook Rusland — kwam er van die voorgenomen disciplinaire tuchtiging van Tjarda niet veel meer. Men bleef in Londen en Den Haag samenwerken in intergeallieerd verband, ook weer, omdat er geen andere optie was. Men koos voor Washington. Omdat Den Haag dacht dat dat wel zou instemmen met het herstel van het koloniale gezag over de Archipel. Het leende van Washington alvast heel veel materieel om de verkenningstroepen uit Nederland in staat te stellen straks, wanneer alle Japanners in de Archipel als krijgsgevangenen geïnterneerd zouden zijn, dat koloniale gezag te vestigen als had van Nederlandse zijde geen enkele capitulatie, hoe dan ook en waar dan ook, plaatsgehad. Washington was inderdaad niet onwelwillend jegens de Nederlanders. De Nederlanders mochten USA-materieel weghalen in Brussel, waar het opperbevel over de westelijke geallieerde troepen zat onder Eisenhower. https://gerardstrijards.nl/de-verboden-stad/ De USA bevoorraadden de Nederlandse troepen, betrokken bij de eerste Politionele Actie in 1947. Omdat het dacht dat Sukarno en Hatta en nog enkele nationalistische volksleiders communistisch waren. In september 1945 was daarvoor inderdaad nog alle aanleiding, want Sukarno was herkomstig uit de Communistische Partij Indonesia. Hij beleed soms stellingnames in Stalinistisch Jargon. Maar hij kon ook heel Islamitisch uit de hoek komen. Al naar gelang zijn gehoor. Een volksmenner van klasse.
Daarachter zat bij deze opportunist geen overtuiging hoe ook genaamd, maar puur eigen belang: Sukarno zag een machtsgreep binnen zijn mogelijkheden en dat wilde hij niet verzuimen, dondert niet langs welke weg. Hij was bereid daarvoor communist te worden of westelijk kapitalist. In 1948 leek de laatste optie de kansrijkste. Hij koos daarom voor de USA en die steunde hem dus in zijn machtsgreep voor een politiestaat. Nederland had derhalve weer eens verkeerd gegokt. De Koude Oorlog kwam inmiddels flink tot ontwikkeling, omdat Stalin geacht werd de hand te hebben in een staatsgreep te Tsjechoslowakije ten behoeve van het communistisch blok in 1948. Dat bleek achteraf eigenlijk ook weer een dwaling.
Maar dat had Den Haag, mede door toedoen van de CIA niet in de gaten. Toen Washington wierf om een NAVO onder leiding van het Witte Huis meldde Den Haag zich present, omdat het behoorlijk in zak en as zat wegens de dreiging van het Sovjetblok. Het verliet, ook weer min of meer terloops, de onzijdigheidspolitiek die toch ook weer niet zoveel collectieve veiligheid had opgeleverd als Den Haag op 9 mei 1940 steeds maar in bedwelming en zelfverheerlijking over een sterke weerbaarheid had aangenomen. Maar al aanvaardde het dat lidmaatschap, het zei geen financiële forfaitaire dekkingen van de bijbehorende uitgaven toe. Dat kon het niet omdat Nederland technisch gesproken stomweg failliet was. Dat had de minister van Financiën Piet Lieftinck specieus aan Drees voorgerekend. Drees was grauw weggetrokken en had de aanbieding van Truman dat Den Haag zeker kon zijn van een massive nucleair retaliation in geval Stalin nog verder westwaarts zou optrekken meteen aanvaard. Omdat er niets anders opzat.