De zorgen die in het rapport naar voren komen, richten zich voor een deel op officieel geconstateerde gevallen van intimidatie en bedreiging. Het grootste deel van de mensen die zich soeverein verklaren, heeft een geweldloos verleden. Maar lokale politici, ambtenaren, rechters, journalisten en wetenschappers hebben de laatste tijd vaker last van intimidatie en bedreiging. Ook zijn er “enkele kleine gewelddadige confrontaties” geweest met politie en deurwaarders. Volgens de analyse kunnen die problemen en dreigingen toenemen omdat ‘soevereinen’ steeds verder in de problemen komen wanneer ze bijvoorbeeld hun rekeningen niet betalen. Ook wordt het beeld van de overheid als “kwaadaardige elite” door deze groep mensen steeds verder verspreid.
De zorg bestaat dat ze gewelddadig verzet tegen de regering als noodzakelijk zullen zien. Dat kan dan bijvoorbeeld gebeuren in reactie op verkeerscontroles, aanhoudingen of uithuiszettingen. Bij een deel van deze kleine groep soevereinen “blijft het mogelijk bij grootspraak of bedreigingen”. Dat geldt niet voor iedereen, waarschuwt het rapport. Een deel van de soevereinen bereidt zich online en fysiek voor om zich te kunnen verdedigen in de door hen verwachte gewelddadige strijd met de overheid en instituties. Bij verschillende soevereinen zijn (vuur)wapens aangetroffen. De omvang van de drie groepen is “niet zo groot dat het een existentiële bedreiging vormt voor de democratische rechtsorde”.
Maar er bestaan wel zorgen over de groei van de beweging in Nederland en over het bestaan van deze ideeën. Demissionair minister van Justitie Dilan Yesilgöz en demissionair minister Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken stuurden samen een brief naar de Tweede Kamer als reactie op de analyse. Ze hebben daarin een advies opgesteld hoe de Kamer om kan gaan met soevereinen. Er staat onder meer in dat de ministers dit voorjaar een strategie tegen extremisme zullen opstellen.
De Hoge Raad is eveneens bezorgd over de hoeveelheid mensen die proberen zich los te maken van de overheid. De presidente van dat hoogste nationale rechtscollege heeft daarover een uitgebreid interview gegeven aan het dagblad Trouw. Ze windt er beslist geen doekjes om. Steeds meer burgers verklaren zich ‘soeverein’ en zeggen dat de Grondwet niet bestaat, schrijft Trouw in dat interview. De uitspraken zijn opvallend, want de Hoge Raad – de hoogste rechter van Nederland – is normaliter terughoudend met publieke uitingen. Maar presidente Dineke de Groot vindt dit probleem belangrijk genoeg om er nu aandacht voor te vragen. Volgens haar is het “problematisch” dat er mensen zijn die denken dat ze hun problemen kunnen verhelpen door zich “los te maken van de overheid”. Zij roept de maatschappij op om te “proberen te begrijpen waarom mensen dit doen”. Kennelijk vindt deze gezagdraagster dat zelf onbegrijpelijk. Ik zou dat onbegrijpelijk noemen. Deze mensen hebben steeds vaker ervaren dat de overheid maling aan hen heeft. Dat ze hen niet bedient. Maar dat ze wel goed zijn op fiscale afdrachten te dokken. En wel tijdig. En regelmatig. Want zo niet, dan zwaait er wat. Deze burgers stelden vast dat die overheid haar elementaire zorgtaken niet meer nakomt. Het lijkt mij dat dat zelfs op het hoogste niveau duidelijk zou moeten zijn. Maar dat is kennelijk niet het geval.
De schrijvers van de brieven denken dat ze een vrij leven kunnen leiden als ze geen belastingen of boetes meer betalen en niets meer te maken hebben met overheidsinstanties. Ook andere instituties ontvangen deze brieven, zoals gemeenten en de Belastingdienst. De Groot zegt dat de Hoge Raad duizenden brieven ontving. Die zijn opgeslagen in negentien volle verhuisdozen. Volgens De Groot staan de brieven vol met nepnieuws en beweringen dat de Grondwet niet bestaat. Vaak worden er standaardformulieren gebruikt die op internet te vinden zijn, gericht aan instituties die niet bestaan. De Groot benadrukt in Trouw dat mensen die denken ‘soeverein’ te kunnen leven vaak juist in de problemen komen.
Daar wijst de presidente met klem op. Want daarbij kan ze zich weer alles voorstellen. Zij denken met een brief van al hun problemen af te zijn, maar krijgen door hun belastingen niet te betalen juist deurwaarders aan de deur. De Hoge Raad-president hoopt dat de maatschappij tot een oplossing voor deze mensen kan komen. Wat voor oplossing de presidente daarbij op het oog heeft, blijft in het midden. En waarom zij dit zou moeten aanroeren, evenmin. Het is, dat wil ze maar zeggen, volgens haar belangrijk dat de maatschappij probeert te begrijpen waarom mensen zich soeverein verklaren. Bij de Belastingdienst levert de post veel problemen op, schrijft Trouw. Medewerkers weten niet goed hoe ze op deze burgers moeten reageren en het levert veel administratief werk op. Daarnaast zou de NCTV bang zijn dat sommige burgers overgaan tot geweld.