Voor Putin is niet te vreten dat eigenlijk de USA-minister van Buitenlandse Zaken Baker én de Europese Unie steeds het refrein aanhieven dat de NAVO-stop garantie niet was vervat in een arrangement in een verdragsvorm. Sedert 2017 hebben de Westerse Leiders steeds de stelling betrokken: als deze stop op de oostwaartse beweging van de NAVO ter uitbreiding van het lidmaatschap bestand van deze defensiealliantie echt serieus was geweest dan was deze stop nauwkeurig vervat in een multilaterale uitvoeringsovereenkomst in volle verdragsvorm.
Gorbatsjow heeft hoffelijke uitlatingen en gesties vanwege de USA, de NAVO en de Unie meteen als bindende aanbiedingen geïnterpreteerd en dat waren ze niet, dat was gelet op de context waarin ze gedaan werden ook duidelijk: het ging alleen maar om een vrijblijvende opsomming van uitgangspunten van de westerse partijen die in een cascade van goedwillende en verkennende punten van mogelijke onderhandelingen, dus in het raamwerk van “exploratieve talks” opperingen hadden gedaan.
Het Westen zei – achteraf – dat de USA-president George H.W. Bush in een inleidende reeks besprekingen op Malta in 1989 had willen verzekeren dat Washington geen misbruik zou willen maken van de revolutionaire en destabiliserende sfeer die in de westelijke randstaten Ukraïne, Georgië, Polen, Hongarije van het Warschaublok gaandeweg voelbaar was onder de onderscheidenlijke bevolkingen die overigens ook totaal verschillende motieven hadden ontwikkeld, al of niet ter afscheiding van dat Blok.
Bush had willen uitdrukken dat hij niet aanstuurde op een implosie van de Sowjet-Unie. En toen Washington tot zijn starre verbazing merkte dat, ongeacht de opstelling van de NAVO en het Westers Blok deze ineenzijging toch volgde door totaal onbeheersbare factoren van volkomen interne aard van de Sowjet-Unie – gewezen werd op diverse volksrevolutionaire woelingen in de deelrepublieken van die Unie had Bush besloten dat het hier om een volkomen novum ging, dat eerdere verzekeringen opzij zette en ook de mogelijke oorspronkelijke intenties van Washington annihileerde of deed verdampen.
Dat was nu precies de opstelling geweest van Woodrow Wilson in maart-november 1918. Deze Wilson, fulmineerde Putin, had toen veertien punten geformuleerd waarop wat Washington betreft een wapenstilstandsovereenkomst kon worden geslagen. Daaronder de these dat de staten die in het gewapend conflict konden worden aangemerkt als oorlogsvoerend, belligerent, partij zouden zijn bij de uitvoeringsarrangementen die zo’n overeenkomst impliceerde. Wilson had die Veertien Punten in congress voorgedragen voor de hele wereldgemeenschap. Dat zou inhouden dat alle belligerenten ook aan de wapenstilstand zouden deelnemen. Zo hadden Berlijn, Sint-Petersburg, Wenen en Rome dat ook opgevat: de uitspraak was gedaan “erga omnes”.
Jegens allen, allen die soevereine staten waren op dat moment en die in het conflict verzeild waren of daarin verzeild dreigden te geraken. China dus ook. Japan evenzeer. Deze Veertien Punten waren óók nooit in een verdragsvorm neergelegd. Berlijn had vervolgens gevraagd: zijn deze punten de grondslag van de mogelijk te sluiten militaire overeenkomst tot een staakt-het-vuren en een stilstand van oorlogshandelingen hoe ook genaamd? Washington had bevestigend geantwoord aan Bern, dat te dezen namens Berlijn de vraag stelde omdat op dat moment geen diplomatiek verkeer met Washington mogelijk was. Daarop had Keizerlijk Duitsland verzocht tot de onderhandelingen te mogen toetreden.
Dat had Sint-Petersburg vernomen en voorondersteld dat dat a-fortiori ook voor Rusland, nog steeds westers geallieerde, gold. Toen waren en in Duitsland en in Rusland de revoluties uitgebarsten die tot een verandering der staatsvormen van die naties hadden genoopt. Dat waren interne aangelegenheden geweest, die Groot-Brittannië, de USA, Frankrijk of Portugal niets aangingen. En toch hadden Londen, Washington en Parijs besloten dat zij Duitsland en Rusland niet zouden toelaten als partijen ter onderhandeling bij de wapenstilstand. Daarin stond zelfs dat Rusland uitgesloten was van een eventuele vredesregeling en dat de Vrede van Brest-Litowsk van 8 maart 1918 nietig was.
Als iets de vrede van Versailles van juli 1919 had doen verworden tot een éénzijdig dictaat, dat zelfs niet als een bindend in goede trouw tot stand gekomen verdrag kon gelden – iets wat in ieder geval Londen al in 1920 had erkend en reden waarom Washington niet had willen ratificeren – dan was het dát wel geweest. Deze fout zou Het Westen nu toch niet wéér willen maken? Reeds omdat die fout impliceerde dat deze vredesregeling alleen maar een nieuw Armageddon zou baren? Dat was toch ook de gedachte geweest achter het VN-Charter en de Verklaring van San Francisco van 1945? In die zin had Rusland dus de technische voorstellen van Genscher van 31 januari mogen en moeten verstaan? Dat bleek toch uit de talloze non papers die over Genschers stellingnames hadden gecirculeerd? Dat stond toch overduidelijk ook in de uitwerkingsovereenkomst van het Verdrag inzake de Duitse Vereniging (en niet: Hereniging) van 12 september 1990 e in de daarbij overgelegde memoranda of understanding van de paraferende of zelfs al ratificerende partijen? Zie de non-papers in: George H.W. Bush Presidential Library, NSC Condoleezza Rice Files, 1989-1990 Subject Files, Folder “Memcons and Telcons – USSR ”