Vanuit dat democratisch meerderheidsbeginsel deed Schoof het niet gek. Hij inventariseerde. Hij dreef niets op de spits. Hij bleef beleefd. Hij greep in toen een minister in vak K zat te twitteren over oppositionele opstellingen. Niet omdat hij die twitters onjuist vond. Maar omdat afspraak was niet vanuit vak K te twitteren. Schoof werd niet beleefd bejegend door de Kamer. Een premier krijgt geen tijd om te wennen, maar dat verwijt richt zich tegen de Kamer zelf.
Het liep wel uit de rails. Het debat ontspoorde woensdag en donderdag volledig. Kijk alleen al naar de ontkenningen die Schoof keer op keer moest herhalen. “Dit kabinet ís geen kleuterklas.” “Dit kabinet is níét voor omvolkingstheorieën.” “Dit kabinet ís niet racistisch.” “Er zíjn geen verstoorde relaties.” Een nieuwe premier krijgt geen tijd om te wennen. Ook niet als hij partijloos is. De minister-president kan normaal wel vertrouwen op de eenheid van de coalitie, maar zelfs die was er niet.
Eén ding kan Schoof na deze week alvast concluderen: Wilders bepaalt nog steeds de toon in het debat. Ook als hij de leider van de grootste regeringspartij is.
Dus als Schoof het in de ogen van Wilders niet voldoende opneemt voor ‘zijn’ PVV-ministers, dan is dat volgens Wilders “slappe hap.” Die heftigheid van de PVV-leider had Schoof “niet verwacht”, gaf hij vrijdag op zijn eerste wekelijkse persconferentie toe. Schoof moet al op zoek naar meer bondgenoten in de Kamer dan alleen de coalitie, zei hij begin deze week tegen NU.nl. Maar hij moet die coalitie ook nog voor zich weten te winnen. Door chaos ging het helemaal niet over inhoud’ Alles wankelt nog in dit nieuwe politieke tijdperk. Behalve dan de heftigheid van Wilders.
Gek genoeg moet de politiek juist daar aan wennen. Dit kabinet moet extraparlementair worden, zegt de NPO. Maar niet valt in te zien wat bij deze hernoeming te winnen valt. Dit kabinet komt uit de Kamer voort. En zo hoort het. En dat is te rijmen met parlementair dualisme, zolang het kabinet geen klakkeloze mandataris is van een Kamermeerderheid. Dat het dat wel of niet is, moet nog blijken. Dat kan nog steeds niet vastgesteld worden. Niet na één dag uitwisselingen van monologen die iets duivels hebben.
Dat betekent meer afstand tot de Kamer en zoeken naar wisselende meerderheden, ook buiten de coalitie om. Maar bij de oppositie had men niet de indruk dat er naar hen werd uitgekeken. “De onderlinge spanningen leiden tot een enorme coalitiedwang”, zegt SP-leider Jimmy Dijk een dag na het debat tegen NU.nl. “Door die chaos ging het helemaal niet over de inhoud. Zonde natuurlijk, want er moet bijvoorbeeld een oplossing komen voor de kinderarmoede.”
De voltallige oppositie diende een voorstel in om die armoede terug te dringen, maar de coalitie stemde de motie weg. Uiteindelijk werd geen enkele motie van de oppositie aangenomen. Oppositie, zo klagen de linksen, ziet geen uitgestoken hand van kabinet Neen, maar de linksen steken óók geen hand uit. Schoof beloofde in zijn regeringsverklaring een uitgestoken hand naar iedereen in de Kamer, maar die werd opzettelijk niet gezien. Althans, CDA-leider Bontenbal zag hem niet, zei hij tegen NU.nl. En in de NPO-journaals.
“Er werd steeds weer gewezen op de afspraken uit het hoofdlijnenakkoord. Maar ik zit niet te wachten op een paar kruimels die dan overblijven.”De premier lichtte vrijdag toe dat er wel ruimte ligt voor de oppositie. Maar volgens Schoof waren de debatten deze week “niet de plaats om definitief tot allerlei afspraken te komen met de partijen.”
Komende zomer wordt er onderhandeld over de begroting voor volgend jaar. Het kabinet schrijft dan ook het regeerprogramma. Richting Prinsjesdag, de derde dinsdag van september, moet de uitgestoken hand van Schoof worden omgezet “in concrete samenwerking” met coalitie én oppositie. Bontenbal wacht het af. Passief. Formeel. Zonder zelf iets te bebakenen van wat het CDA heilzaam acht.
“Dit was Schoofs eerste debat”, zegt hij. Maar de CDA’er waarschuwt: “Ik wil als oppositie serieus worden genomen. Dat zou ook slim zijn, anders komt de premier alleen te staan.” CDA-leider zag namelijk ook dat Schoof vooralsnog niet hoeft te rekenen op steun vanuit de coalitie. Hij typeert de aanvallen van Wilders als “friendly fire”. “Dit is een wankele coalitie. Ze gunnen elkaar het licht in de ogen niet”, zegt Bontenbal.
Ondanks een van de meest chaotische en ongekende debatten in de parlementaire geschiedenis, kwam Schoof donderdagnacht “buitengewoon opgewekt thuis.” Misschien een wat vreemde conclusie na zo’n debat. Al wilde Schoof er vooral mee zeggen dat hij “niet depressief” is geworden.
Vooral de eindconclusies van de coalitiepartijen gaven hem steun. “Dat telt”, zei Schoof vrijdag. De premier kreeg inderdaad complimenten. Terecht. Schoof stond zelfs niet ogenknipperend in het blikkerende licht van vijandige openbaarheid. Dat verdient lof. Ook van Wilders. “Knap dat u er nog zo fier staat. Als u deze twee dagen overwint, overwint u alles”, zei de PVV-leider donderdagavond. Al leek hij er een kleine waarschuwing aan toe te voegen. “Nou ja, alles… Veel.”