De oorlogsschuldvraag zal zowel bij de wapenstilstandsonderhandelingen als bij de vredesregelingen dominant Leitmotiev zijn en blijven, dat is na de eerste openlijke bilaterale samenspraak tussen Biden en Zelensky wel duidelijk. Beiden lieten het thema niet onaangeroerd. Zoals dat ook geschiedde toen de Duitse Rijkskanselier Van Baden en President Wilson hun eerste radiotelegrafische contacten wereldkundig maakten in oktober 1918. Daarvan was de schuld van de Duitse Rijksregering als agressor het primaire denkraam, waarop Wilson zijn eisen meende te kunnen baseren en waartegen Van Baden moest reageren. Wilson kon op basis daarvan eisen dat hij met een keizerlijke kanselier niet echt te maken wilde hebben, zolang er een Wilhelm II was als oberster Kriegsherr. Dat gaf ook meteen de marges aan voor de verhandelingen in Compiègne.
Generaal Foch bevraagt op 9 november 1918 Erzberger op diens geloofsbrieven
Foch moest meteen vragen naar de geloofsbrieven van Erzberger: namens wie kwam hij nu eigenlijk spreken? En wat dacht hij dus aan Foch, de geallieerde generalissimo, te kunnen vragen? Foch stelde meteen dat hij geen onderhandelingen ging plegen. Hij zou condities formuleren waarop Erzberger het strekken van de wapens kon verkrijgen. En de basisvoorwaarde was: de schulderkenning door de nieuwe regering van Duitsland. In die zetting willen Biden en Zelensky ook nu onmiskenbaar samen optrekken. Er zal schuld beleden moeten worden voor een supranationaal forum in aansprakelijkheidstermen aan Russische zijde.
Nu kan het zijn, uiteindelijk, dat beiden daarvoor tóch een Ad Hoc-tribunaal daarvoor het geschiktste schouwtoneel achten, een anti-Putin-hof, dus. Dat kan ook logistiek en juridisch heel best op zeer korte termijn. Er is immers de perfecte gereedliggende logistiek van het Permanente Strafhof in de Haagse duinen. Waarom zouden Zelensky en Biden dat niet aanwijzen als dat forum? Op basis van een regeling die wel wat lijkt op de artikelen 229-230 van het Versailler Vredesverdrag-1919. Want waarom zou zulk een rechtsmachtsverdrag antithetisch zijn aan de doelstellingen die bij het Statuut van Rome-1998 zijn vastgelegd? Het Permanente Hof is er tóch. Dan heeft het eindelijk wat te doen. Rusland kan wel rechtshulp weigeren, zeker, maar de rechtsmachtvaardigheid ervan kan het niet blokkeren als deze staatshoofden een verdrag in deze zin alvast paraferen. Het verstekverbod blijft lastig, maar daarvoor kunnen uitzonderingen geformuleerd worden. Zoals bijvoorbeeld in het Neurenbergse Statuut. For the sake of (the interests of) international justice zou al een voldoende dekkende rechtvaardiging zijn voor de activering van verstekprocedures ten behoeve van een dergelijk Ad Hoc-Tribunaal.
Wat zou Nederland nu als gastland ervan daartegen kunnen doen? Zou zoiets antithetisch zijn aan de verdragsintenties van de staten die het Statuut ratificeerden en implementeerden? Die zijn gebonden aan de considerans van het Statuut. Dat stelt voorop dat oorlogsmisdadigers niet mogen wegkomen met hun criminele aanwendingen van hun bevelsbevoegdheid als deze aanleiding gaf tot het begaan van de feiten opgesomd in artikel 5 van het Statuut. Daaraan voldoen Putin en zijn camarilla onmiskenbaar. Aan de verdenking in dat opzicht. Die ook redelijke feitelijke grondslag heeft. In de zin van het Statuut. Maar, zou men kunnen opwerpen: het Permanente Strafhof beoogt nu juist een universele strafrechtelijke aansprakelijkheid voor alle regeringsleiders en militaire commandeurs te vestigen die dergelijke feiten begaan. Ongeacht de lokalisering van die feiten en de nationaliteit van de actieve en passieve betrokkenen. Hier moet een gelijkheidsbeginsel gevestigd worden, dat het inroepen van de tu quoque-exceptie – waarvan jij mij beschuldigt, dat heb je zelf óók gedaan of bevolen – ontkracht. Zeker: dat was sedert 1945 de opzet van de International Law Commission.
Het supranationale substantieve strafrecht moet voor alle staten gelijkwaardig gelden en dus ook voor hun regeringshoofden, leiders, opperbevelhebbers en troepencommandeuren. Zeker. En daarom is een Ad Hoc-tribunaal met een rechtmachtskring beperkt naar tijd en plaats als entiteit antithetisch aan het Romeins Statuut. Klopt. Maar kan Nederland, áls het bij deze bilaterale bedisselingen al echt betrokken wordt dat opperen als beletsel voor de rechtsmachtvaardigheid van zulk een Tribunaal? Dat kan het niet, nu het zelf heeft bevorderd dat het ná de inwerkingtreding van dat Statuut fungeert als zetelplaats van vergelijkbare Ad Hoc-tribunalen in Nederland, zoals het Kosovo-tribunaal. Daarmee heeft Nederland het recht om als zetelstaat tegen deze vestiging van een dergelijk opvallend Ad Hoc-Tribunaal met een ruime – mondiale — geopolitieke uitstraling definitief verwerkt.
Het heeft zich wederom gemanoeuvreerd in de positie van willoos werktuig van machten die militair onmiskenbaar van wanten weten en daarbij voor niets terugdeinzen. Dat Washington en Kiev aankoersen op die oplossing heeft alles te maken met het feit dat zij, dusdoende, de tenlasteleggingen kunnen doen redigeren naar hun strategie. Wat zij wellicht misdreven in de regio rondom de Zwarte Zee blijft buiten de beschuldigingen. Dus ook de inzet van zes HIMARS-raketten op schoolgebouwen gelegen in Makiivka in de oostelijke provincie Donetsk terwijl ze daartoe een lange vlucht moesten maken met afzwaaiingsrisico’s. Een Ad Hoc-tribunaal is beter te sturen dan een universeel permanent Tribunaal dat de fictie van de interstatelijke gelijkheid beter kan afdekken — naar buiten toe, dan.