In Duitsland wordt nu door juristen steeds indringender de vraag gesteld of de aangezegde binnengrenscontroles geen schending opleveren van het recht van de Europese Unie, dat onlosmakelijk verbindend is in de nationale rechtssfeer en daar waarborgen doet ontstaan die rechtstreeks inroepbaar zijn. En vervolgens, als die strijd inderdaad bestaat, wat daar de rechtsgevolgen van zijn binnen Duitsland. En wat de rechtsgevolgen daarvan zijn voor de andere EU-lidstaten en in hoeverre deze dan hun partner – Duitsland – daarvoor aansprakelijk kunnen stellen voor deze verdragsinbreuk.
Vervolgens, wáár die aansprakelijkheid aangekaart zou kunnen worden en dan met welke rechtsgevolgen voor Duitsland en voor de EU-staten en de Unie zelf. Duitsland heeft, ik gaf het al aan, geen overleg of overeenstemming willen zoeken met die EU-staten. Het heeft een kennisgeving uitgebracht en is vervolgens overgegaan sedert oktober 2023 met de binnengrenscontroles op de risicodragende routes met Polen, Zwitserland en met Oostenrijk. Deze protesteerden aanstonds tegen deze inbreuk op het Verdrag van Lissabon, waarin immers het “Schengenacquis” volledig was ingedaald in de artikelen en vervolgens geabsorbeerd in de rechtspraak van de nationale lidstaten.
Dat Schengenacquis komt neer op de gegarandeerde afschaffing van de binnengrenscontroles zoals voorzien in het eigenlijk Akkoord van Schengen. Een garantie die ten doel had de vrije uitwisseling van personen, goederen, diensten en kapitaal zoals voorondersteld in de Europese Acte nader te borgen aan diegenen die konden bogen op de status van “Europees burger” (European Citizen in de neologistische Europese sprake die Brussel cultiveert). HET grondrecht bij uitstek van die Europese burger. Een echte waarborgnorm, door het individu in te roepen tegen iedere lidstaat.
Als risicodragend werden in eerste instantie aangemerkt de routes die bij proefondervindelijke ervaring werden gebruikt door mensensmokkelaars, mensenhandelaars, verkopers van vrouwen en meisjes, uitbaters van illegalen in bestendig nijverheidsverband en baattrekkers van voortgezette prostitutie en ontucht voltrokken aan minderjarigen, handelingsonbekwamen en personen onderworpen aan wederrechtelijke gezagsverhoudingen. Voorts werd aangegeven dat de controles steekproefsgewijs, wisselend naar tijd, plaats en vervoersbewegingen zouden zijn en plaatsbepaald, dus niet langs een hele binnengrens. Het ging om een soort proef, een soort dry piloting. Maar de Bondspolitie rapporteerde dat de instroom van personen die zich wederrechtelijk toegang verschaften of lieten verschaffen significant daalde. Ze noemde zelfs het getal van meer dan dertigduizend in minder dan een half jaar.
De Bondsregering moet daarin mede aanleiding hebben gevonden om de binnengrenscontroles nu op te schalen naar inzet en logistiek en uit te breiden op andere risicodragende trajecten, waaronder die met Nederland. Mede, want de hoofdaanleiding tot deze opschaling lag onmiskenbaar in het Solingen-incident en de daardoor vermoedelijk veroorzaakte opschuiving van het electoraat naar rechts. Een vreemdeling met een Arabisch uiterlijk beging op 23 augustus mesaanvallen in deze stad.
De verdachte van deze ongerichte mesaanval op een marktplein in de Duitse stad Solingen ter gelegenheid van een stadsjubileum op die vrijdagavond is een 26-jarige Syriër. Hij heeft zich zaterdagavond daaraanvolgend bij de politie aangegeven. De man wordt ervan thans verdacht drie mensen te hebben vermoord en acht anderen te hebben verwond. Maandag daarop heeft kanselier Olaf Scholz een bezoek aan Solingen gebracht. Scholz ervoer niet aanstonds welk een schok deze aanval landelijk had te weeg gebracht. De zoveelste willekeurige aanslag met een oogmerk tot destabilisatie van een westerse samenleving. Daar kwam Scholz pas achter ter gelegenheid van de deelstaatverkiezingen kort daarop. Een ruk naar rechts heette de toen blijkende electorale omslag.
AfD heette er garen bij te hebben gesponnen. Alice Weidel, een van de AfD-prominenten in de Duitse Bondsdag, droeg het bij interpellatie in die Bondsdag breed uit. Scholz besloot tot uitbreiding van de binnengrenscontroles. Ook aan de Nederlandse grens. Wederom: na notificatie. Zonder overeenstemming of overleg. Met het vooruitzicht dat er talloze illegalen zouden worden tegengehouden en gedetineerd in afwachting van verwijdering op basis van Duits vreemdelingenrecht. Wat als deze illegalen vervolgens zouden besluiten terug te vloeien naar Nederland of een ander eerstverantwoordelijk land? Wat zou dan de Nederlandse detentiegrond kunnen zijn? En zou de aangevoerde grond standhouden bij rechterlijke toetsing als uitzetting niet technisch aanstaande kon zijn. De Nederlandse minister van immigratie was erg laconiek.
De Nederlandse regering reageert overwegend positief op het besluit gaf de regeringsvoorlichtingsdienst te kennen. De Nederlandse minister van Asiel en Migratie, Marjolein Faber, juicht het besluit van de Duitse Bondsregering toe. Ook fractievoorzitter van de VVD, Dilan Yesilgöz reageert positief. Zowel PVV als VVD willen ook in Nederland grenscontroles mogelijk maken. NSC vindt het zinvoller om de EU-buitengrenzen beter te controleren. Nederlandse grensgemeenten hebben hun zorgen geuit over de grenscontroles. Zij vrezen de gevolgen voor grenspendelaars en de transportsector.
De vraag is vooreerst, wat mij betreft: wat doet Duitsland met de personen die zijn gestuit bij hun wederrechtelijke toegangsverschaffing vanuit Nederland naar Duitsland? Wáár blijven die? Worden die wellicht in Duitse vreemdelingenbewaring genomen in afwachting van succesvolle vreemdelingrechtelijke verwijdering? En wat wil Duitsland onder zulk een verwijdering precies verstaan? Want bedenk andermaal dat door Merkel het immigratietechnische Dublin-systeem is geïmplodeerd.
Ik signaleerde dat al: de staten bij wier buitengrenzen de vreemdeling zich voor het eerst opdeed ter fine van voortgezette toegangsverschaffing achten zich niet langer de eerstverantwoordelijke staat voor de afdoening van de beslissing tot toelating. De beslissing waarbij de staat instemt met het verblijf van de vreemdeling en wel zodanig dat deze ook toegang krijgt tot de collectieve sector van bestaanszekerheden. Griekenland, Italië, Spanje, Portugal en Hongarije deden dat niet meer nadat Merkels Wir schaffen das was ingedaald in het vreemdelingenbeleid van Duitsland.
Deze staten wuifden deze vreemdelingen door naar noordelijke streken waar men het met hen wel zou stellen of schaffen. Duitsland, zeker, maar stellig ook Nederland. Waar zeer velen dus terecht kwamen, ongeacht hun verdere noordelijke routes. En waar inderdaad hun bed, ontbijt, halal-diner en ontspanningsgerief gereed stonden. Oostenrijk zag dat aanstonds aan komen en maakte meteen spektakel met Berlijn waar men niets had willen vragen aan Wenen, want Oostenrijk wist zich geen raad met de nadringende horden. Die niet meteen doorreisden.
Andere buurlanden reageren nu onverkort negatief op de aangekondigde maatregelen. Oostenrijk geeft aan dat het land asielzoekers die aan de grens worden teruggestuurd, niet zal opnemen. Polen noemt het besluit onacceptabel. De Europese Commissie heeft Duitsland erop gewezen dat ze zich aan de Europese regels moet houden. Hoewel het invoeren van grenscontroles onder bepaalde omstandigheden is toegestaan, moet het een uitzondering blijven.