De Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) heeft moeten vaststellen dat er steeds meer personen in Nederland vertoeven die niets meer van de staat en zijn organen moeten hebben. Ze keren zich van deze rechtspersoon af. Ze zoeken het voortaan zelf wel uit. Ze betalen dan ook geen belasting. Want de overheid is hun vijand, hebben ze vast moeten stellen. Ze hebben besloten dat ze zelf voor hun hachje zorgen. Ze heten dan ook “autonomen”. Ik vraag me wel af hoe de AIVD vast stelt dat iemand “autonoom” is. Voeren ze enquêtes uit? Bellen ze dan aan, net als bij de bevolkingsonderzoeken uit de vorige eeuw over de meerdere gewenstheid van bijvoorbeeld fluoride in ons drinkwater per waterleiding? Wat voor vragenlijst gebruikt de AIVD?
Die groeiende groep Nederlanders keert zich af van de overheid omdat zij officiële instanties steeds vaker als ‘kwaadaardige elite’ zien. Dat kan leiden tot meer geweldsincidenten in Nederland en het ondermijnen van de democratie, blijkt uit een analyse van de NCTV en de AIVD. In de analyse Met de rug naar de samenleving uiten de AIVD, de NCTV en de politie hun zorgen over die groep mensen die zichzelf ‘autonoom’ of ‘soeverein’ noemt. Er is dus kennelijk een zekere uniforme wijze van presentatie. Hoe weet de AIVD dat zo precies? Wel: overheidsinstanties ontvangen “duizenden brieven van burgers die zich nadrukkelijk buiten de samenleving proberen te plaatsen”, staat in het rapport.
Dan gaat het bijvoorbeeld om de Hoge Raad, de belastingdienst, de Kiesraad, gemeenten en provincies. In de analyse komen drie groepen mensen terug. De eerste groep wil “zo onafhankelijk mogelijk leven”, maar maakt zich daarmee niet helemaal los van de samenleving. De tweede groep mensen gelooft dat de Nederlandse overheid geen macht op hen mag uitoefenen. De Nederlandse wet zou daarom ook niet voor hen gelden. Veel van hen betalen daarom bijvoorbeeld geen belasting of hypotheek meer. Dat kan leiden tot oplopende schulden en zelfs huisuitzettingen. Volgens de derde, kleine groep is het geoorloofd om geweld te gebruiken om zich te verzetten tegen het systeem. Het gaat daarbij om “enkele tientallen tot honderd mensen”. Het gaat dus om een wat grove greep, die we niet erg representatief zouden kunnen noemen. Maar het verschijnsel is erg, zegt de AIVD. Heel erg voor de rechtstaat. En de democratie. En de veiligheid. Dat laatste is, denk ik, nodig, om de rechtvaardigen waarom de AIVD zich indringend met deze autonomen bezighoudt. Want dat vroeg ik mij aanstonds af. Autonomen houden zich doorgaans op de achtergrond. De overheid moet ze niet kunnen traceren.