Het nijvere Tweede Kamerlid Omtzigt heeft een dringend advies aan de Raad van Europa uitgebracht strekkend tot de oprichting van een apart tribunaal ter berechting van strijders ten behoeve van de Islamitische Staat, een kalifaat dus. Omtzigt meent dat dat tribunaal logistiek zou moeten worden ingebed bij het Internationale Permanente Strafhof aan de Van Alkemadelaan te Den Haag. Het Hof in de duinen. Terecht stelt Omtzigt dat er in de fases van het gerechtelijk vooronderzoek tot op heden weinig vooruitgang is geboekt bij de supranationale strafvervolging van IS-strijders. Zij nemen deel aan genocide ten laste van de Jezidi-bevolking sedert 1990, een voortgezette volkerenmoord waaraan de Europese Unie weinig prioriteit wil besteden en die zich steeds meer bovenregionaal uitspreidt, nu de IS-bolwerken in Irak en Syrië zijn opgeruimd — voor zover het Westen althans weet. IS-strijders en hun vrouwen met hun gezinnen worden door de EU wel naar Europa gehaald, maar de EU-landen zijn allerminst genegen hen in de volle omvang te bestraffen wegens hun inbreuken op het internationale humanitaire recht op supranationaal niveau.
De vraag moet zijn of dit advies bij nu juist de Raad van Europa wel een behoorlijk onthaal zal vinden. Weet Omtzigt niet dat ook de Russische Federatie lid is van die Raad? Zeker: de Federatie heeft thans geen stemrecht. In de parlementaire Assembly van de Raad. Dat heeft de Raad van Europa besloten. Maar daarmee blijft de Federatie nog wel lid. Ze kan alleen dat lidmaatschap tijdelijk niet effectueren. De Europese Mensenrechten-codificatie, het EVRM, immers is een rechtsvaststellende verklaring over humanitaire minima. Die kan niet opgezegd worden. Net zoals de Universele Verklaring over de Rechten van de Mens in het verband van de Verenigde Naties. Ook niet bij eenzijdige nationale deratificatie. Die de Federatie ook niet aanhangig heeft gemaakt. Het EVRM is tot het supranationale dwingende volkerenrecht gaan behoren. De binding ervan is niet afhankelijk van een soort contribuerend lidmaatschap zoals een abonnement op de Donald Duck. Dat hebben de ministers in het Comité van het EVRM overigens óók over het hoofd gezien toen zij op 16 maart 2022 meedeelden dat zij “de Russen” uit de Raad van Europa zetten. Zoiets kan niet bij het VN-Charter. En evenmin bij het EVRM. Het Comité heeft hier een soort paniekvoetbal gespeeld. Wat de status is van de Federatie binnen de Raad van Europa is niet duidelijk. Ze is zwevend. Eigenlijk zal alleen het EVRM-Hof zelf daarover een precieze bindende, uitleg kunnen geven. Niet de Federatie. Niet het Comité. En niet de Raad zelf.
Die Russische Federatie begaat nu ook volkerenmoord op Ukraïners en zij heeft die begaan in Trans-Kaukazië. Denkt Omtzigt dat Putin dergelijke vervolgingen, die voor hem bezwaarlijke precedenten opleveren, zal steunen in die Raad? De EU-staten hebben zich steeds terughoudend opgesteld jegens deze vervolgingen en allerminst een coherent uniform beleid daaromtrent willen opzetten. Vooral omdat de staten geen eenvormigheid weten te bereiken betreffende het recht op gezinsvorming en gezinshereniging en het daarbij behorende opvangtraject. Een traject dat in Nederland een belangrijke aanzuigende werking blijkt te hebben. Dat is wel steeds hardnekkig ontkend, maar zelfs gedragswetenschappers kunnen er niet langer onderuit dat men hier te maken heeft met een doorslaggevende pulling factor.
Dat werd al in een breed advies uit 1993 door experts aan het kabinet-Lubbers voorgehouden. Lubbers (CDA) reageerde daarop adequaat door een rigide koppelingswetgeving door te willen voeren, opdat deze illegale instromers voorshands niet zouden kunnen doordringen in de luxe belegde collectieve sector. De wet kwam in het Staatsblad maar nog zonder de bijbehorende uitvoeringsregeling die aan illegalen subsidies, uitkeringen, verstrekkingen en voorliggende stoffelijke voorzieningen ten laste van de publieke kas moest ontzeggen. En zulks consequent en sluitend. Staatssecretaris Schmitz (PVDA) draaide dat uitvoeringstraject bekwaam de nek om. En nadien was het momentum verloren. Het advies van Omtzigt moet gericht worden aan de staten die de rechtsmacht van het Permanente Strafhof door ratificatiewetgeving hebben erkend. Aan de Assembly of States Parties bij dat Hof die jaarlijks in Den Haag bijeenkomen om de veel te optimistische verhalen van Nederland als gastland weer geduldig aan te horen en verder hun overtollige of dwarse diplomaten te lozen aan dat hof. Deze Assembly kan bij resolutie het Hof aanwijzen als Ad Hoc-tribunaal ter berechting van de IS-strijders. Aangezien de EU de rechtsmacht van het Hof al in 1998 juichend heeft omhelsd zullen zij zich bij deze jurisdictieclaim niet terughoudend kunnen opstellen, zoals zij tot op heden plachten te doen.
Zij kunnen dan niet meer opwerpen dat deze strijders toch maar op locatie moeten worden berecht, dat wil zeggen: ergens in het Midden-Oosten. Daarvoor zouden Syrië en Irak bij de bewijsvergaring bereidwillig met Europa moeten samenwerken. En daarvan komt niets terecht. Al zullen deze landen wel een gunstige intentieverklaring afleggen. Verder heeft Putin dan niet de kans de resolutie te frustreren noch de activering van de bijbehorende rechtshulpkanalen. De EU-staten zullen deze rechtshulp moete leveren omdat het dwingend volkerenrecht hen oplegt genocide universeel vervolgbaar en strafbaar te maken. Tot op heden was dat een slag in brak water. Die resolutie zou ook het Ukraïnse conflict kunnen omvatten en de daar begane volkenmoorden ná 18 februari 2914. Toen de Russen de Ukraïne binnenvielen. Het Permanente Internationale Strafhof is immers géén principaal VN-orgaan. Rusland — de Russische Federatie — kan zijn positie in de Veiligheidsraad van die volkerenorganisatie niet gebruiken om de strafvervolging ten laste van Putin en zijn camarilla te frustreren door een veto uit te spreken over die strafvervolging tegen Russische oorlogsmisdadigers. Het Strafhof is immers een zelfstandige verdragsorganisatie van de Assembly of States Parties. De conferentie van staten die de jurisdictie van het Strafhof hebben erkend, onderschreven of aanvaard door uitvoeringswetgeving. Het Strafhof staat institutioneel los van het Charter, al kan de Veiligheidsraad zeker dat vervolgingsbeleid aansturen als aanklager opereert in opdracht van deze volkerenorganisatie. Is de Assembly van ICC-States Parties echter de opdrachtgever, waarbij die Assembly nauwkeurig opgeeft welke gedragingen de aanklager moet opsporen en vervolgen, dan is dat vetorecht er niet. De resolutie zou ook moeten gewagen van oorlogsmisdadigers van niet-Russische herkomst. Er zijn ook huurlingen en vrijwilligers uit andere staten, zoals Canada en Australië of de Centraal-Afrikaanse staten in de Ukraïne actief in het gaande gewapend conflict. Aan Ukraïnse zijde. De resolutie zou in dit opzicht onpartijdig moeten zijn. IS-strijders als genocidici. En Russische sergeanten en Ukraïnse huurlingen. Dan heeft Khan, de ICC-aanklager voor decennia werk.