Russische resignatie

De Russische delegatie voor de federatie zat er wat schuchter bij, in deze PrepCom-1993. Ze was duidelijk wat stuurloos. Ze intervenieerde nauwelijks. Ze wist niet goed haar houding te bepalen jegens het op te richten Permanente Strafhof. Zelfs niet, of ze er nu vóór was of tegen. Ze sidderde nog na van de gevolgen die Michael Gorbatsjows Glasnost & Perestrojka hadden gehad voor de Federatie, die na veel barenswee dan maar de plaats had ingenomen van de Sowjet-Unie in de Verenigde Naties. Met Glasnost werd “openheid” bedoeld of “transparantie”. Maar wat die in 1993 voor die Federatie voorstelden was zo gesloten als een oester en volmaakt duister, dat kon je aan die delegatie wel merken.

Met Perestrojka werden “hervormingen” bedoeld. Een “andere koers”. Maar welke dan? Dat wist die delegatie op dat moment overduidelijk evenmin. Ze meden dan ook zelfs oogcontact met de meeste delegaties. Ze waren in de wandelgangen nauwelijks aanspreekbaar. De ontmanteling van hun Unie was in iedere geval nog volop aan de gang. Die Unie was sedert 1989 in een soort vrille geraakt. Ze was haar trouwste partners kwijtgeraakt binnen het Warschaupact: De Duitse Democratische Republiek (DDR) was integraal naar Het Westen overgelopen, Polen had zich volledig geëmancipeerd van Vadertje Rusland, Estland, Letland, Litouwen en Finland hadden zich volmaakt verzelfstandigd alsof er nooit een hecht Oostblok was geweest, Hongarije had als eerste grote gaten geknipt in het voormalige zo ondoordringbare IJzeren Gordijn, de Berlijnse Muur werd door burgers met pikhouwelen aan barrels geslagen – de steenfragmenten werden later als souvenirs verkocht op het Museumeiland van Berlijn waar ook dozen vol met Russische onderscheidingen uit de Tweede Wereldoorlog voor spotprijzen werden verkocht, tot en met de insignia voor “Helden van de Sowjet-Unie”.

Tsjecho-Slowakije had het communistische politbureau naar huis gestuurd en maakte een lange neus tegen Het Kremlin, Bulgarije trok zich geen barst meer van Moskou aan en Roemenië begon zijn communistische beambten te lynchen, Nicolae Ceauʂescu – de gevreesde communistische staatspresident, nog in november 1989 unaniem gekozen – en zijn vrouw voorop. Joegoslavië verliet ook de geopolitieke bond met de Unie en verzeilde in dit jaar in de rampzalige stammenoorlog waaruit het zich voorlopig niet zal kunnen bevrijden, ook niet in de vorm van een veelvolkerenfederatie. Het Sowjet-imperium was in minder dan één jaar ontbonden en stonk als een te lang opgebaard lijk zoals dat van Pius XII in de Sint Pieter. Je kon aan de Russen zien dat ze zich geen raad wisten en geen houding wisten te bepalen.

Ze hadden, tot overmaat van ramp, destijds deelgenomen aan de militaire tribunalen van Neurenberg en Tokio. Aan het eerste, om te voorkomen dat Stalins aandeel in het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog uitgefileerd zou worden ter openbare terechtzitting. Stalin immers had met Hitler een rugdekkingsverdrag gesloten in augustus 1939, het befaamde en roemruchte Ribbentrop(p)-Molotow Pakt. Duitsland en de Unie hadden elkaar neutraliteit beloofd in de aanstaande oorlogshandelingen gericht tegen Het Oosten, inzonderheid tegen Polen. Maar de garanties gingen verder, al is dat lang verheimelijkt. De Unie zou harerzijds ook tegen Polen oprukken en ongeveer de oostelijke helft ervan effectief bezetten. Het zou de geopolitieke invloedssfeer in de Baltische sector mogen oprekken door een bezetting van Estland, Letland en Litouwen en in de Finse Golf een fortificatie mogen leggen ter bescherming van Leningrad, dat nu weer Sint-Petersburg heet.

Maar er werd door Nazi-Duitsland méér gegund: de Unie zou ook grenscorrecties mogen plegen betreffende haar grens met China. Ze zou de rivieren Oessoeri en Amoer voortaan, wat Duitsland betreft, mogen aanmerken als grensscheidingen. Die correcties zou ze mogen voortzetten tot aan de kust met de Grote Oceaan teneinde daar marinebases te vestigen ingericht voor expedities tegen Keizerlijk Japan. Daarmee benadeelde Duitsland uiteraard Japan, dat daar nu juist ook belangen had. Het had op Russisch grondgebied als militaire annexatoire operaties uitgevoerd, maar het was in 1939 daarbij verpletterend door de Russen verslagen. Hitler wist heel goed dat het best riemen snijden was van andermans leer. Hij kon best nieuwe conflicten in Siberië tussen Unie en Keizerrijk gebruiken, want echt vertrouwen deed hij Tokio voor geen meter. Dat had inmiddels een wapenstilstand gesloten met Het Kremlin, gevolgd door een neutraliteitsverdrag. Alles bij elkaar kon men zeggen dat Stalin en zijn politie trawanten hadden meegewerkt aan de voorbereiding van Hitlers aanvalsoorlog.

Dat was nu juist het hoofdthema van de Neurenbergse inbeschuldigingstellingen. Stalin en de zijnen hoorden strikt genomen daar net zo goed in de beklaagdenbank. Juist daarom was de Angelsaksische introductie van een tirannieke tenlastelegging voor Stalin interessant: als de Neurenbergse charade en juridische liturgie dan toch moest plaatsvinden omdat Roosevelt dat zo graag wou, vooruit dan maar, maar dan moest de noodzakelijke deelneming van de Unie in die agressie consequent buiten het tirannieke thema van de inbeschuldigingstellingen gehouden worden. Aldus geschiedde. Het toonde aan hoe gepolitiseerd de Neurenbergse rechtspraak was, mede door de Russen. En dat kwam nu juist in 1993 niet erg goed uit. Iedereen die expert was binnen de PrepCom wist het. Alleen de carrièrediplomaten niet. Die waren tabula rasa in menig opzicht. En brachten daardoor de PrepCom in opspraak en de Russen in verlegenheid, want Non-gouvernementele organisaties uit Azië kwamen toch met dit verhaal aan. Regelmatig.