Woodrow Wilson had niet gewild dat bij een eventuele arbitrage over de mogelijke vredesvoorwaarden in 1918 ook strafrechtelijke aansprakelijkheden als jurisdictievoorwaarden genoemd zouden worden. Bij zijn veertien punten die hij het Congres had voorgehouden en uitgelegd in februari 1918 speelden deze strafbaarheden nog geen rol. Maar dat veranderde toen hij erachter kwam dat de Duitsers zich in mei 1918 niet ontzagen om via stratosferisch krombaangeschut van ongekend kaliber de Parijse bevolking te terroriseren en collectief in gijzeling te nemen voor een Endsieg waarin Das Deutsche Wesen tot een Napoleontische allure zou kunnen uitgroeien. Wilson besloot dat dan éérst maar eens de strafrechtelijke aansprakelijkheden wegens flagrante schendingen van het Landoorlogreglement-1907, dat collective civil reprisals onvoorwaardelijk verbood gefixeerd moesten worden ten laste van regerings- en militaire leiders.
Woordtow Wilson sloot in deze fase – waarin hij nog geen duidelijk denkbeeld had van de Duitse wreedheden en mistastingen — nog steeds niet uit, dat hij daarna als arbiter mundi zou kunnen fungeren. Maar met Wilhelm II, die dat allemaal had toegelaten en toegejuicht, wilde hij beslist niet meer spreken. Die moest verdwijnen van het Duitse staatkundige toneel. Over diens lot zou later nog wel een regeling getroffen worden. De waarheidsvinding om zulk te kunnen doen, kon onverwijld doorgang vinden. Hij riep alle volkeren op daaraan bij te dragen. Nederland, we zagen het, trok zich daarvan in dit stadium nog niets aan.
Verhoudingsgewijs liggen de kaarten nu op dezelfde wijze geschud ten aanzien van Putin. Wil de arbitrage conform de wensen van Nicolaas II kunnen plaatsvinden, dan zullen strafrechtelijk en volkerenrechtelijk traject zorgvuldig gescheiden moeten blijven. Anders komt de wereldgemeenschap onvermijdelijk weer een in Armageddon terecht. En deze keer zal er geen mogendheid van overzee komen om het deerlijk Avondland dat zo grondig aan het eigen einde bij wil dragen te redden. Het zou al heel wat zijn als een Aziatische mogendheid zou willen bijdragen aan de garanties die vereist zijn om de Ukraïne de neutraliteitsstatus te bieden die het Kremlin op middellange termijn kan bevredigen. En daarbij behoeft men bepaald niet in eerste instantie te denken aan de Volksrepubliek China. Al wil deze staat vermoedelijk de territoriale integriteit van de ratificerende Charterpartijen bij het Charter van de Verenigde Naties voorshands tot uitgangspunt nemen om geen mondiale escalatie te weeg te brengen. Het zweeg tot op heden doorgaans ondoorgrondelijk. Daarmede hield het in ieder geval het kruit droog. Wellicht voor andere doeleinden, waarmede de staat Taiwan direct in beeld komt, want deze geopolitieke dimensies dienen zich nu helaas direct aan.
Bij het jongleerspel dat vereist is om thans zeven ballen tegelijkertijd in de lucht te houden kan Den Haag geen rol spelen van enige betekenis. De wereldvrede is nooit ernstiger in gevaar dan wanneer een Nederlands oprecht diplomaat doende is haar te beveiligen. Meer dan één buitenlands staatsman heeft zulks in het jongste verleden opgemerkt en waargenomen. Vaak waren het Britten, het Lage Land bij de Noordzee niet eens ongenegen. De observatie is niet aan één enkele cynicus van allure toe te rekenen. Dat pleegt een overduidelijk symptoom te zijn voor het onverklaarbare, kristalheldere en onomstotelijke waarheidsgehalte ervan. Hollandia docet? Het mócht wat.