In de huidige gewapende conflicten, waarin Nederland meent een positie te moeten in nemen jegens alle staten – erga omnes is de technische uitdrukking – komt zijn positie als gastland van achttien werkzame internationale strafhoven onvermijdelijk in beeld. Het gaat om het Ukraïne-conflict, Dat rondom de enclave rondom Nagoro-Karabach in Azerbeidzjaan en uiteraard dat tussen Hamas en Israël. Deze drie hebben de potentie om uit te groeien tot een multilateraal wereldomspannend conflict. Waarbij Nederland als gastland onvermijdelijk betrokken is of wordt. Want van het van dat gastland wordt verwacht dat het als zetelplaats van deze hoven neutraal is. Wanneer deze hoven hun jurisdictie gaan uitoefenen.
Dat kwam in mijn blogs hierboven al tot uitdrukking. Zie de blogs van 18 en 20 april jongstleden. Ik zei toen dat Nederland die neutraliteit als gastland helemaal niet waarmaakte. Dat heeft het nooit gedaan eigenlijk, sedert het die neutraliteit ook als staat tot hoeksteen maakte van zijn existentie sedert 1813. Navrant bleek vanaf 1914 dat Nederland in de Eerste Wereldoorlog eigenlijk pro-Duits was. Dat bleek al bij de eerste opvang van Belgische vluchtelingen in 1914, waarbij Eindhoven centraal concentratiepunt was. Het kerkbestuur van de Eindhovense Sint Catharina-parochie speelde via zijn kapelaan Nabuurs daarbij een rol. De kerk werd tijdelijk symbool voor die neutraliteit.
Kempische Katrien: Nederlands neutraal bedehuis. Dat was een episode uit de Eindhovense Stadskerk, waar Eindhoven trots op mag zijn. Want in augustus 1914 werd vanuit de Katrien een van de eerste omvangrijkere vluchtelingenopvang-programma’s opgezet. Als reactie op de onweerstaanbare Duitse troepen die vanaf 7 augustus de Maas waren overgekomen. Ze waaierden uit over de Belgische Kempen. Ze verspreidden schrik, ontsteltenis en voorbeeldeloze jammeren onder boeren, burgers en betere lui. Die vluchtten in eindeloze stoeten noordwaarts. Naar het neutrale Nederland. De Nederlandse Rijksoverheid wilde niets van hen weten.
Ze duchtte dat asielverlening Nederland onverhoeds zou betrekken in de wereldkrijg die los bleek te barsten. Want België liet zich niet zonder weerbare verdediging overrompelen. Het Belgische Veldleger vocht geducht terug. De Duitsers werden razend. Want de Belgen kónden nooit winnen: de Duitse Legers omvatten bijna twee millioen man met het modernste wapentuig dat de wereld ooit gezien had. Plundering, massale verkrachting, brandstichting, fusillades en vernietiging waren de Duitse reacties. Kapelaan Nabuurs van de Katrien, de Bergrede indachtig, kón het niet dadenloos aanzien. En startte een omvangrijk programma om de ontheemden, ontrechten en vervolgden heul te bieden in Eindhoven, de stad van Kempenland. In 2014 hebben de Eindhovenaren dat herdacht in de Katrien.
De Katrien kreeg eindelijk een fier herinneringsmonument waarop deze gebeurtenis stijlvol is verwoord. Een gift van de vluchtelingen van destijds. Katrien toonde mededogen, compassie, en steunde waar zij kon. Maar Katrien bleef neutraal. Ze veroordeelde niet. Ze gaf ieder het zijne, ook de latere Duitse geïnterneerden. Dat had een mooi thema kunnen zijn voor de herdenking in het jaar 2017, toen de Katrien honderdvijftig jaar via haar fraaie tweelingtorens haar maningen over de stad van Kempenland heeft geworpen. Neutraliteit. Een beladen term. Met vele inhouden. Een actueel begrip. Want het wordt steeds belangrijker in onze pluriforme samenleving, waarin steeds vaker alleen minderheidsopvattingen de boventoon schijnen te hebben.
In die herdenkingsweek was hét landelijk thema: het Wilders-proces, waarbij een parlementariër veroordeeld werd omdat hij een bevolkingsgroep wegens haar ras zou hebben gediscrimineerd. Waren de rechters eigenlijk wel neutraal? Ook die vrouwelijke rechter, die eerder op de televisie Wilders veroordeelde als onverdraagzaam? Was onze minister-president neutraal, toen hij twitters van Wilders veroordeelde als onrechtstatelijk? Waren de kranten in hun verslaglegging neutraal? In 1946 leek het erop dat Nederland nooit meer neutraal zou zijn. En ook nooit meer behoefte zou hebben aan neutraliteit. De Koude Oorlog begon. Wie niet tegen Stalin was, deugde niet. We werden strijdbaar lid van de NAVO. En gooiden de ruiten in bij de Communistische Partij Holland.
Het GroenLinks van destijds. Zelfs Vadertje Drees nam de wapens op. In Indonesië. Zelf wierp ik destijds de vraag op: Zou in de Katrien niet eens een internationaal congres opgezet kunnen worden over dat veeldimensionale begrip: neutraliteit? Om luister bij te zetten aan haar bouwkundig jubileum? Het zou een seculier, een wereldlijk thema kunnen zijn, waarin de volgende dimensionele lagen zouden kunnen worden uitgegraven door goede delvers. Passend, want rond de Katrien is al zoveel gedolven. En opgedolven. Onze Marcus van Eindhoven, zaliger gedachtenis, is aan Katriens crypten ontworsteld. Hij gaf aan veel wetenschappelijke onderzoeken de aanzet, onder meer op het gebied van DNA-exploiratie, middeleeuwse ziektekiemen, parasitaire contaminaties en de gevolgen van eenzijdig voedsel voor de skeletopbouw.
Bij een veel-focus thematisering van “neutraliteit” zou je ook dergelijke aspecten perspectivisch met elkaar kunnen verbinden. Er zijn de volgende niveau’s:
* Militaire neutraliteit
* Economische neutraliteit
* Culturele neutraliteit
* Religieuze neutraliteit
* Staatkundige neutraliteit
* Gender-neutraliteit
*Geopolitieke neutraliteit
Er zijn er ongetwijfeld nog méér te ontwaren. Volkenrechtelijke experts hebben getracht een uitputtende lijst te maken. Dat is nog niet gelukt. Toch eisen zij, dat de Verenigde Naties “neutraliteit” nastreeft op ieder dier niveaus. En dat iedere staat dat zou moeten doen. En dus iedere publiekrechtelijke gemeente. Een roeping, waaraan ook een stadskerk gehoor moet geven. Want zij is gemeentegebouw. En deelt dus in de seculariteit die van een westerse staat verwacht wordt.