Troelstra doet een machtsgreep op 12 november 1918

De almachtige Duitse Keizer zat dus plotsklaps in het neutrale Nederland. Dat was schrikken voor de regering in Den Haag. Wilhelm gold als de grootste oorlogsmisdadiger aller tijden. Zo zag de USA-president Wilson de vent. Wilhelm immers was opperbevelhebber van de Duitse weermacht. Hij had de volgende feiten op zijn geweten:

• Hij had bevel gegeven het neutrale België binnen te vallen op 3 augustus 1914. Daarbij hadden de commandanten van het Veldleger opdracht om ieder verzet met terreur te keer te gaan. Duizenden burgers werden afgemaakt, vrouwen waren tevoren ook even verkracht alsof het een vorm van ethnic cleansing was. Babies en kleuters werden aan de bajonet geregen.
• Hij had opdracht gegeven om op grote schaal gifgassen te bezigen bij oprukbewegingen door België. Daarbij was gebruik gemaakt van cilindergasflessen waarvan de ventielen werden opengedraaid als de windrichting voor de Duitse infanterie gunstig stond. Bij Ieperen had dat talloze burgerslachtoffers gekost.
• Hij had de onvoorwaardelijke onbeperkte duikbootoorlog bevolen, in 1915 lokaal beperkt en vervolgens transoceanisch vanaf 1 februari 1917, waarbij ook neutrale vaartuigen niet meer ontzien werden. Burgeropvarenden van getorpedeerde koopvaarders zouden geen reddingsmogelijkheden worden gewezen of ter beschikking worden gesteld.

Wilson had vanaf 18 februari 1918 via het Congres doen weten, dat hij berechting zou voorstaan van alle Duitse militaire leiders voor een strafhof in Den Haag. In het Vredespaleiscomplex met aangelegen gevangenissen. En nu had dat staatje, waar dat complex lag, deze oorlogsmisdadiger die aansprakelijk was wegens command responsibility asiel aangeboden en hem uitgenodigd op een kasteel! Dat was een provocatie zonder weerga.

Iemand anders in Nederland trok heel andere conclusies. Pieter Jelles Troelstra. Als de Duitse Keizer onttroond kon worden en Duitsland een Sovjet-republiek kon worden, dan lag hier een unieke kans voor de fractievoorzitter van de socialisten in het Nederlandse parlement. Troelstra. Hij was goed bevriend met Philipp Scheidemann van de Sozialdemokratische Partei Deutschlands. Die had in Berlijn op 11 november de Radenrepubliek Duitsland uitgeroepen, staande op de hardstenen dorpel van de bibliotheek van de Rijksdag. Scheidemann had ook aangekondigd, dat  het tijd werd voor de dictatuur van het proletariaat.

Wat Scheidemann kon,  kon Troelstra beter.  Op 10 november, toen de Keizer net in Maarn van zijn thee zat te slurpen, kondigde Troelstra in Rotterdam in het Openbare Verkooplokaal aan de Goudse Rijweg aan dat hij op 12 november in de tweede kamer de revolutie zou uitroepen. Ook hier in Nederland zou het getergde werkende volk de macht aan zich trekken. Troelstra kondigde zijn staatsgreep tevoren al aan. Het werd verslagen in de grote landelijke bladen.

Maar de regering keek alleen maar slapjes toe, toen Troelstra prim, fris en wakker het Binnenhof kwam binnenstappen, parmantig als steeds, alleen met een extra-schone vadermoordenaar om de hals om aan te tonen dat er iets bijzonders stond te gebeuren. Ik haast mij nog eraan toe te voegen dat hij zijn gewone deftige standaardkledij om de lendenen had. Hij kwam niet naakt de kamer binnen, wil ik maar zeggen, met alleen dat boord om. De totale ministersploeg zat achter de groene tafel. Men wist dus dat er iets op til was.

Troelstra deelde inderdaad mede, dat hij de macht opeiste. En dat de regering niet meer kon rekenen op politie, leger en vloot. Het kabinet zat lamgeslagen met uitpuilende ogen naar hem te luisteren. De openbare tribune zat barstensvol. Ook de Britse ambassadeur was op komen dagen in de diplomatenloge. Sovjet-Nederland? Whitehall moest er niet aan dénken. Ruys de Beerenbrouck, de minister-president evenmin. Maar die dacht tóch nooit. Daarom was hij ook premier. Op dat moment was dat nog niet eens zo gek. Zo kon Troelstra uitrazen. En later zeggen dat het een vergissing was. Iedereen vergat in de consternatie het Keizer-probleem dat Nederland zich op de hals had gehaald.