Als Donald Trump niet al bestond, dan had hij alsnog uitgevonden moeten worden. Want de man brengt heel wat teweeg. Daarmee brengt hij zelfgenoegzame Europese politici ineens in mateloze verwarring. Dat is winst. En ik zal proberen uit te duiden waarom. En ieder geval schokt hij de Europese elite zeer door ineens, op eigen doft, met Putin te gaan praten over een mogelijk bestand in het gewapend conflict dat nu al sedert 2014 woedt op het grondgebied van de Ukraïne. Een wapenstilstand is geen vredesregeling. Het eerste is een overeenkomst over militaire afbakeningen in afwachtingsopstellingen, de tijdelijke aanwijzing van étappegebieden en zones van operaties, het uitwisselen van krijgsgevangenen, eventueel het ontbinden van troepen en het terugtrekken van soldaten uit linies in bestandslijnen die gefaseerd verlegd kunnen worden.
Trump heeft gesteld dat het verdomme tijd is dat over zulke bestandsregelingen moet worden gesproken door zijn gedelegeerden in Saoedi-Arabië. Voorts, dat, als dat aanvaardbaar is voor Putin, schriftelijke voorstellen voor een wapenstilstand moeten worden uitgewisseld zonder dat de Europese Unie of de Ukraïne zich inhoudelijk daarmee mogen bemoeien. Europa heeft nu tijd genoeg gehad om dergelijke voorstellen te doen en weinig anders gedaan dan de Ukraïners opzetten tot voortzetting van een totale oorlog tegen Rusland.
Trump vindt dat een weinig realistische opstelling en dat dus Brussel is uitgespeeld. De onderhandelingen tasten al. Ze vormen verkennende gesprekken, explorative talks, waarbij men opperingen uitwisselt zonder intentie zich te binden. Het doel is uiteindelijk om een stabiele vrede te borgen aan belanghebbende partijen waarin recht wordt gedaan aan die belangen tenzij deze een directe gevaarzetting bieden voor de mondiale rechtsorde. Trump houdt dus kaarten tegen de borstpartij en geeft aan dat Putin dat ook mag doen, sterker nog, dat Trump niet anders verwacht. Er zijn dus geen onherroepelijke offertes gedaan.
En er is ook nog geen partij onherroepelijk uitgesloten, mochten de verkennende gesprekken inderdaad succesvol blijken. Gesprekken over vrede betekenen niet dat het einde van de oorlog in Oekraïne in zicht is, zeggen experts. De positionering van de Ukraïne als autonome staat is nog geen gespreksonderwerp en dus ook niet of deze betrokken gaat worden bij de opstelling van de bestandsvoorwaarden, die altijd uitgewerkt moeten worden in uitvoeringsarrangementen, wier redactie nog jaren kan duren. Niemand weet wat Vladimir Poetin en Donald Trump bereid zijn in dit opzicht van elkaar te accepteren. “En áls het heel snel gaat, kan dat een slecht teken zijn voor Oekraïne.” Aldus een van de deskundologen op de verrekijk die over deze ontwikkeling maar niet uitgetaterd kan komen. Omdat de NPO zegt dat er een aardverschuiving gaande is, waarbij Brussel buitenspel staat. Na het telefoongesprek tussen Poetin en Trump en de bijeenkomst van de buitenlandministers in Riyad lijkt het vredesproces rond Oekraïne in volle gang.
Maar dit telefonadegedoe is wat in de diplomatie talks about talks (gesprekken over gesprekken) wordt genoemd, nuanceert de internationale vredesbemiddelaar Fleur Ravensbergen. Fleur weet er alles van. Ze heeft ervoor gestudeerd. Ze noemt de term vredesonderhandelingen “voorbarig”. De besprekingen kunnen eindigen in een agreement to disagree. Dat heeft de geschiedenis van complexe gewapende conflicten sedert 1950 al zo vaak aangetoond. Ook Oekraïne-expert Julia Soldatiuk-Westerveld spreekt op dit moment liever van “pre-onderhandelingen”. Volgens haar gaat het ook over meer dan oorlog en vrede alleen.
Zo heeft Trump strategische belangen in andere delen van de wereld en is hij daarom geïnteresseerd om zo snel mogelijk tot een staakt-het-vuren te komen en mogelijk zijn militaire aanwezigheid in Europa te verminderen. Toch sluiten de experts niet uit dat het vanaf hier snel gaat. Soldatiuk-Westerveld verwacht in elk geval nog veel activiteit op het diplomatieke toneel in de komende weken. Trump zal volgens haar willen handelen als een zakenman die snel een voorstel voor een deal op tafel legt. Het is opvallend hoe makkelijk de NPO weer eens een blik deskundologen heeft kunnen opentrekken. Nederland kijkt ademloos toe.