Bij het Verdrag van Wenen van 1815 kreeg de Kerkelijke Staat – middendwars over centraal Italië, dat toen nog geen nationale staat was, maar een chaotisch samenstel van koninkrijken, hertogdommen en vorstenschappen – van de geallieerden een garandeerde neutraliteitsstatus opgelegd. Die staat was, mede vanwege het feit dat de centrale administratie van de Heilige Stoel gevestigd was te Rome, geopolitiek te belangrijk gebleken om zulks maar aan de inzichten van de plaatsbekleder van Christus over te laten. De garanten beloofden elkaar de territoriale onschendbaarheid van de staat te respecteren en verklaarden elkaar daarop aan te spreken om het moment dat die integriteit hoe dan ook in het gedrang zou komen. Zou één van hen verzaken aan zijn waarborgingsplicht, dan verviel de collectieve garantie, maar dan kon ieder van de garanten wegens wanprestatie de ander de oorlog aandoen.
Die plicht kon tot uitdrukking komen via troepencontingenten die in die staat gelegerd konden worden door de garanten, steeds met toestemming van de anderen. Zoals bekend heeft Frankrijk zich tot 1870 van de legeringsplicht gekweten totdat Pruisen het onmogelijk maakte wegens de inval die het deed in noordelijk Frankrijk omdat Wilhelm von Hohenzollern weigerde nu vooralsdan tot in eeuwigheid te beloven dat géén Hohenzollern prins ooit nog kandidaat zou zijn voor een opvolging op de Spaanse troon. Een aanleiding, die in 1815 geen van de garanten ooit in overweging zou hebben kunnen nemen, ze was echt door Parijs er bij de haren bij gesleept. De garanten beloofden de Paus niets en de kerk evenmin.
Dat kon ook niet, want Rusland was één van hen. Dat aanvaardde stomweg de pretentie van de Paus niet dat hij de vicarius van Christus was. Groot-Brittannië evenmin. Dat verwierp het staatkundig primaatschap van Petrus al sedert Hendrik VIII toen de Paus diens zoonloze huwelijken niet nietig wilde verklaren. Pruisen, Luthers, verkeerde in een vergelijkbaar parket, maar wegens het beoogde interstatelijke machtsevenwicht dat met het Concert van Europa thematisch in 1815 werd ingezet was het bereid op die melodie in en af te stemmen. Het lag allemaal in 1870 alleen nog maar voor Frankrijk voor de hand, omdat keizer Napoleon III zijn legitimiteit als monarch bevestigd moest hebben van Pius IX, roemrijk regerende. Leg het thans de Europeanen maar eens uit. Makkelijk zal het niet zijn.
Die duiding zal betreffende de Ukraïne aan onze nageslachten evenmin eenvoudig zijn. Maar het is dan ook een interimaire oplossing ter delging van de katterale koortsen waarin Europa zich wederom bevindt. Evenmin als Pius zal Zelensky rechten kunnen ontlenen aan deze gegarandeerde status. Al allerminst het recht tot wapenvermindering. Daar zal hij ook voorlopig niet over piekeren. Dat deden de Belgen na 1850 wel. Tot hun euvel, zoals in augustus 1914 helaas bleek. Maar de interstatelijke neutraliteitsborg in collectief verband had dan toch zeker tachtig jaar gewerkt.
En dat is in deze vergankelijke wereld al heel wat. Het is verder duidelijk dat Nederland deze neutraliteitsstatus beter voorlopig niet kan bepleiten, gelet de regeringsverklaringen die Rutte uit deed gaan per Ukraïnse staatstelevisie en verder dat onder de collectieve garanten géén (beoogde) NAVO-partner kan en mag zijn. Initiatief tot een dergelijke garantieve status kan beter worden genomen door een staat als Trinidad-Tobago of Nauru. Die hebben zich in het conflict nog niet hopeloos bezwadderd. Dat hebben bijna alle EU-staten wel geflikt. Dat maakt deze oorlog zo gevaarlijk. Dat hoeft geen betoog. Het is voor ons in deze moerasdelta geen ver-van-ons-bed-show al waren de Paasdagen nog zo vredig en zonnig. En al is het op Schiphol weer overstelpend druk met mei-vakantievierders die nu eindelijk wel eens willen genieten. Ze zijn eraan toe. Met als in die zonnige dagen van juli 1914.