Het Solingen-geval katalyseerde alleen. Het sterke vermoeden bij het publiek werd bewaarheid dat sprake was van een wijd verspreid patroon van destabilisatiepogingen gericht tegen de Duitse samenleving als geheel. De golfbeweging om eindelijk de immigratiestromen te dempen was al lang aan het omkruiven. Maar Berlijn zette nu ineens de vaart erin. Wegens interne electorale aardverschuivingen. Iets dat straks in Brussel stellig met argwaan zal worden begroet, al hebben alle regeringsleiders in de Europese Raad thans vergelijkbare perspectieven, Macron voorop. Dergelijke maatregelen dienen niet geïnitieerd te worden om het zittend bestuursestablishment blijvend de macht te borgen en dus maatschappijbevestigend te werken, al schijnt dat toch het eindmotief van de regeerders.
Terreurgroep Islamitische Staat (IS) heeft de Solingse aanslag opgeëist, meldden Duitse media daarop commentaarloos. IS suggereerde al eerder dat zulk een patroon van aanslagen op gang zou komen. Berlijn gaf daaraan geen ruchtbaarheid en liet ook bijzondere maatregelen na. Evenwel de Duitse bevolking werd juist daardoor – omdat een en ander achteraf moest worden erkend — heftig gecommoveerd. Er zat dus inderdaad een organisatorisch patroon achter deze destabilisaties. Gericht op omverwerping van de westerse samenlevingsvormen.
IS heeft ook een video gepubliceerd van een man die trouw zweert aan de groep. Of dit de dader van de aanval in Solingen is, wordt onderzocht. En dat gaat weer heel lang duren. Zoals ook in eerdere gevallen waarbij uitvoerige aandacht werd besteed aan de subjectieve voorstellingsinhoud die de dader als overtuigd Islamiet koesterde in verband met zijn theocratische ideologie die ook staatshuishoudelijk effectief diende te worden. In Nederland bestaat ook die buitengewone aandacht voor die existentiële aandrang alsof hier Ethikgesinnung een doorslaggevende rol zou mogen spelen – wat tot voor kort bij dergelijke overtuigingsdaders volgens lang gevestigde jurisprudentie bij christelijk-eschatologische motieven geenszins het geval placht te zijn. Als iemand een overtuigd satanist is maakt dat de overtuiging, ook indien die Bijbels gefundeerd is, niet minder sociaal onaanvaardbaar, aldus placht de strafrechter met Chesterton te overwegen. De vraag is waarom dat bij de Openbaring van de Koran dan anders zou moeten liggen. De vraag is nu in het Luheraanse Duitsland te prangender en ook daar wordt ze indringender gesteld.
De Syrische verdachte was volgens de deelstaatregering van Noordrijn-Westfalen sinds twee jaar in Duitsland en had eigenlijk in 2023 teruggestuurd moeten worden naar Bulgarije, volgens de zogenoemde Dublin-afspraken. Omdat hij niet thuis was toen hij werd opgehaald, verliep de termijn waarbinnen de overdracht naar Bulgarije had moeten plaatsvinden. Vervolgens kreeg hij alsnog subsidiaire bescherming in Duitsland, een tijdelijke status voor mensen uit gevaarlijke gebieden. De man werd voor zover bekend niet gezien als potentieel gevaarlijk. Inmiddels is Solingen in shock.
De stad Solingen in Noordrijn-Westfalen, nabij Düsseldorf, vierde immers die vrijdag de 23e het lang aangekondigde stadsjubileum met massatrekkende optredens op het marktplein, toen de dader willekeurige mensen voor het podium met een mes te lijf ging. Het feest is daarna verder afgezegd. Zondag daaraanvolgend was er een rouwdienst in de kerk. Maandag bezocht Scholz samen met deelstaatpremier Hendrik Wüst de plek van de aanslag. Hij sprak van een vreselijke terreurdaad tegen ‘ons allen’. Maar hoon was zijn deel. Want hij had er niets tegen gedaan en niets willen doen, dat was de algemene opinie.
De aanslag heeft de discussie over het asielbeleid – met name voor vluchtelingen uit Syrië en Afghanistan – en over wapenbezit opnieuw doen oplaaien. Ook gaan er stemmen op om de privacybescherming te versoepelen zodat veiligheidsdiensten en politie meer informatie kunnen uitwisselen. Scholz beloofde maandag dat de nieuwe, strenge wapenwetgeving snel wordt ingevoerd. SPD en Groenen hadden in de afgelopen maanden al voorstellen voorgelegd, maar regeringspartner FDP ging daar niet in mee. Oppositiepartij CDU wil bovendien dat de politie preventief kan fouilleren, bijvoorbeeld in stadscentra.
De Duitse regering werkt al aan een strenger uitzettingsbeleid naar Syrië en Afghanistan. Dat geschiedde kennelijk in reactie op een eerdere mesaanval, in mei in Mannheim. Een Afghaan stak daar een politieman dood die ingreep toen de Afghaan een activist van een anti-islam-beweging aanviel. De zaak is nog rechtsaanhangig in het commune strafvorderlijk systeem. Ze zal dat geruime tijd blijven.
De afgelopen jaren zijn er meerdere mesincidenten geweest waarbij vluchtelingen betrokken waren. Vorig jaar in april stak een Syrische IS-terrorist een man dood in het centrum van Duisburg en negen dagen later stak hij vier mensen neer in een fitnessruimte in die stad. In januari 2023 stak een Palestijnse vluchteling in op passagiers van een regionale trein bij Brokstedt in Sleeswijk-Holstein. Een jong stel kwam daarbij om het leven. Beide daders zijn veroordeeld tot levenslang.
Deelstaatpremier Hendrik Wüst (CDU), van Noordrijn-Westfalen, wil dat het ministerie van Buitenlandse Zaken snel met een nieuwe inschatting van de situatie in Syrië komt, zodat vluchtelingen uit dat land teruggestuurd kunnen worden naar relatief veilige regio’s. Oppositieleider Friedrich Merz van de christendemocraten zei die zondag herhaaldelijk en nadrukkelijk dat hij wil dat er helemaal geen vluchtelingen uit Syrië en Afghanistan naar Duitsland komen. Voor hem is de maat vol.
Meerdere SPD’ers evenwel, onder wie voorzitter Saskia Esken, wezen conform een lang geplogen traditie er op dat wat Merz wil in strijd is met internationale verdragen en de grondwet. Volgens omroep Bayerischer Rundfunk wordt nu uitgezocht of de verantwoordelijke dienst wel genoeg heeft gedaan om de dader van de steekpartij in Solingen het land uit te krijgen nadat duidelijk was dat hij geen recht had op verblijf in Duitsland. Het lijkt er volgens de omroep op dat het bij één poging is gebleven.
De overheidsdiensten die het strengere vluchtelingenbeleid moeten uitvoeren kampen met bureaucratische belemmeringen en onderbezetting, schrijven Duitse media. Minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser zei tegenover verslaggevers dat de wetgeving al is aangepast zodat mensen zich niet meer zo makkelijk aan hun uitzetting kunnen onttrekken. Nu zijn de deelstaten aan zet om de nieuwe regels toe te passen en voor meer uitzettingen te zorgen, aldus de minister.
Dinsdag daarop bespraken kanselier Scholz (SPD) en oppositieleider Merz (CDU) mogelijke maatregelen om geweld door asielzoekers te beperken. Die afspraak stond al gepland en ging nu mede over de aanslag in Solingen gaan en de politieke consequenties. Maar daarvan is nog steeds geen samenhangend verhaal namens de bondsregering naar buiten gebracht. Het wordt kennelijk weer hap-snapwerk.
Maar de Oost-Duitse deelstaten Thüringen en Saksen gingen naar de stembus en op 1 september ook Brandenburg. De mesaanval had tot gevolg dat nog meer kiezers dan al voorzien op de AfD stemden, een partij die anti-immigratie en anti-Islam is. En daarop reageert Berlijn nu vooral. Om dat verloop van de electorale gunst tegen te gaan. Via conservatoire maatregelen. Waarvan de aangekondigde binnengrenscontroles er enige zijn.