Volkerenrechtelijke status ICC

In verband met de gepolitiseerde polarisatie rondom de effectueerbaarheid van het aanhoudingsbevel tegen Netanyahu als regeringsleider van Israël wordt het vooral in de social media steeds weer voorgesteld of het ICC een principaal orgaan is van de Verenigde Naties. Zoals het International Court of Justice. Omdat het een supranationaal strafhof is met een autonome status jegens de rechtsmassieven die nog steeds de wereld in blokken verdelen. Dat laatste is nu nog in de versnelling – die opsplitsing – wegens het succesvol optreden van de BRICS-landen die echt nogal wat reserves hebben betreffende de legitimiteit en geloofwaardigheid van ICC als Westers bedenksel.

Het kan niet genoeg benadrukt worden dat ICC die status van Charterorgaan niet heeft. Het is géén hoofdorgaan van de VN. Het is een zelfstandige verdragsorganisatie rondom de preservering van een bepaalde –Westerse – rechtstraditie. Ze is het best nog te vergelijken met de tribunalen die de integriteit van erkende internationale watergangen en rivieren moeten bewaken, zoals de Internationale Rijnvaartrechter die de ongehinderde doorvaart op deze rivier moet bewaken in het belang van de transporteurs die hebben geïnvesteerd in een Rijnvaartpatent. Een systeem dat sedert 1861 heel goed werkt en dat ook via strafbedreigingen gehandhaafd wordt.

Zulke rechters zijn er meer op de wereld, waar van oorsprong dergelijke transportwegen van vitaal belang zijn voor de instandhouding van de transitmogelijkheden, zoals oorspronkelijk ook bij het Suezkanaal, gegraven door Frankrijk, maar eigenlijk na-gefinancierd door Groot-Brittannië toen dat in de smiezen kreeg hoe belangrijk deze route was voor zijn Empire in het Verre Oosten. En dat deze route thans mondiaal van belang is, behoeft geen toelichting. Alleen hebben Frankrijk en Brittannië zich bij de Suezcrisis zodanig geblameerd dat re-institutie van die kanaalautoriteit niet of nauwelijks meer mogelijk lijkt.

Het verdient beklemtoning – en zulks bij herhaling – dat ICC géén echt universele status heeft als VN-orgaan, omdat – ook in Nederland – het steeds wordt voorgesteld in de media dat, wie nu geen gevolg geeft aan het genoemde arrestatiebevel tegen Netanyahu de VN schoffeert en dus de wereldrechtsgemeenschap schade berokkent. Dat speelde óók een rol bij de opstelling die de Nederlandse Minister van Buitenlandse Zaken innam, en waarnaar ik moge verwijzen via de voorgaande Blogs.

Khan is hier motu proprio opgetreden. Eigener beweging. Dat kan. Het ICCS laat de Aanklager die mogelijkheid uitdrukkelijk. Dat was een breuk in de voorbereidingsvoorstellen die tot het huidige ICCS leidden. Want het ICCS is wel degelijk geredigeerd vanuit de aanname dat het Permanente Hof een principaal orgaan van de VN zou zijn. Het zou organiek dan ook een plaats krijgen binnen het VN-Charter.

Die idee werd ook door de USA gekoesterd tot 1956. De Westerse Mogendheden zouden dus dan ICC kunnen aansturen. En het optreden ervan zou kunnen worden geleid door de onuitgesproken vooronderstelling – om van een vooroordeel of axiomatisch dogma niet te gewagen – dat Washington steeds het vervolgingsbeleid dat bij ICC zou worden gevoerd tot en met de tenuitvoerlegging van de eindgewijsden of uitspraken – waaronder de buitenvervolgingstellingen, het ontslag van iedere rechtsvervolging, de vrijspraken en de verwijzingen in revisie – zou kunnen manipuleren, wat ook Eisenhower destijds vast van plan was.

Maar in 1972 bleek dat, wegens de onstuimige opkomst van de Volksrepubliek China en de ontwikkeling van India als soevereine staat niet meer mogelijk. Nixon zag er dus, ingefluisterd door Kissinger, vanaf om het ICC te blijven promoten. Omdat dat dan zou moeten leiden tot herredactie van het Charter. En dan zouden China en India in ieder geval een permanente zetel krijgen in de Veiligheidsraad. Zij zouden dan iedere vervolgingsdaad die hun niet beviel met een veto kunnen blokkeren. In 1993 is daarom het ICC bijna volledig losgekoppeld van de VN. Als supranationale veiligheidsorganisatie.

Dat kan het ICC aanwijzen als Ad Hoc-tribunaal, zoals het ook het Joegoslavië-tribunaal en het R’wanda tribunaal aanwees met een vergelijkbare jurisdictiekring naar tijd en plaats. Dat staat nu ook in ICCS. Voor wat Khan thans wil bereiken jegens Israël, had hij dus een machtiging moeten vragen aan de Veiligheidsraad. Zoals dat bijvoorbeeld wat het Lockerbietribunaal betreft ook is gedaan, al was dat een Schots Hof. Dat liet hij na. Natuurlijk. Dat zou op een veto van Washington zijn uitgelopen, die aanvrage en inwilliging. Dat volgt bijna direct uit ICCS. Maar moet hij dat dan motu proprio buiten iedere positieve basis in ICCS wel kunnen? Hij had ook zo’n machtiging kunnen vragen bij de Assembly of States Parties die jaarlijks samenkomt in Den Haag. Dat was de koninklijke weg geweest. Hij had er niet op kunnen rekenen, dat Veldkamp hem onmiddellijk tegemoet zou komen buiten het Statuut om. Ik weet niet of daarmee de reputatie van The Hague Legal Capital of the World geen flinke deuk heeft opgelopen.